Bzavpress ||

نوسه‌ران

كورد یان ئه‌رمه‌ن ؟ دزوخاوه‌ن ماڵ

عبدالرحمن عثمان عبدالعزيز

شه‌وی ڕابوردو له‌ڕوداومامۆستا سه‌لام ناوخۆش چه‌ند ڕاستیه‌كی مێژویی باس كردوهه‌ندێك ته‌م ومژی ڕون كرده‌وه‌ ئه‌گه‌رچی زۆربه‌ئه‌ده‌ب وبه‌شه‌رمه‌وه‌ وده‌رفه‌تیشی كه‌م بوبه‌ڵام به‌و حاڵه‌ش سه‌ركه‌وتوبوله‌وه‌ی ئه‌وبوختانه‌ به‌درۆبخاته‌وه‌ كه‌ گوایه‌ كورد هه‌ستابێت به‌كۆمه‌ڵكوژی ئه‌رمه‌ن ونه‌ك ئه‌وه‌ ڕاست نیه‌ به‌ڵكو پێچه‌وانه‌كه‌ی ته‌واوه‌ كه‌ ئه‌وه‌ چه‌ند ده‌سته‌وتاقمێكی ئه‌رمه‌نی به‌پیلانێكی ڕوسی هه‌ستاون به‌قه‌تڵوعامی كوردوتوركی سه‌رده‌می فه‌رمانڕه‌وایه‌تی عوسمانی , بۆئه‌م ڕاستكردنه‌وه‌ش ئه‌وه‌نده‌ی ماوه‌ی درا هه‌ندێك به‌ڵگه‌نامه‌ی مێژویی هێنایه‌وه‌ له‌كاتێكدا میوانه‌كه‌ی تر جگه‌له‌ئیدیعا هیچ به‌ڵگه‌یه‌كی پێ نه‌بوبه‌وحاڵه‌ش ده‌یه‌ویست په‌رله‌مانی كوردستان كه‌دامه‌زراوه‌یه‌كی سه‌روه‌ری كوردستانه‌ بخاته‌ گرفتێكی سیاسی ومێژویی به‌وه‌ی شایه‌تیه‌كی ناهه‌ق وناڕه‌وای پێ بدات دژ به‌كورد وتوركیا له‌كاتێكدا ئه‌مه‌ریكا كه‌یه‌كه‌مین پارێزه‌ری مه‌سیحیه‌ت وبه‌تواناترین ده‌وڵه‌ته‌ ئه‌وكاره‌ی نه‌كردوه‌ وتا ئێستاش چه‌ندوچۆنیه‌تی ڕوداوه‌كانی بۆڕاست نه‌بوه‌ته‌وه‌ یان به‌جۆرێكه‌ ئه‌گه‌روه‌ك خۆی باس بكرێت سه‌رئێشه‌ی زیاتریان بۆوه‌بار ده‌هێنێت .
كاتی خۆی ئه‌مه‌ریكا دونێرده‌ی هه‌نارده‌ی توركیا كرد ئه‌وانه‌ش : ( ئیموری نیلز ) و(ئارسه‌رسزرلاند ) بون كه‌هه‌ردوك لایه‌نگری ئه‌رمه‌نه‌كانیش بون نه‌ك توركیا چونكه‌ ده‌نگۆی ئه‌وه‌بڵاوبوبوه‌وه‌ كه‌ پسپۆڕانی مێژو له‌ئه‌مه‌ریكا كه‌ ژماره‌یان (69) پسپۆڕبو به‌وه‌ی كه‌له‌لایه‌ن توركیاوه‌ به‌رتیلیان پێ دراوه‌ كه‌ بۆچونی مێژوییان وه‌هابوه‌ ئه‌وكوشتاره‌ی ئه‌رمه‌نه‌ ئه‌سڵ وبنه‌مایه‌كی نیه‌و به‌ڵكو به‌پێچه‌وانه‌وه‌یه‌و ئه‌وه‌ ئه‌رمه‌نه‌كان بوون له‌ وان وبه‌دلیس تاكو بایه‌زید به‌هاوكاری ڕوسه‌كان كه‌وتونه‌ته‌ كوشتن وبڕینی موسڵمانانی كورد وتورك وگونده‌كانیان ڕوخاندون وده‌ستدرێژییان كردوه‌ته‌ سه‌ردانیشتوانیان , ڕاپۆرته‌كه‌یان سه‌رژمێرییه‌كی وردی تێدابوده‌رباره‌ی ئه‌رمه‌نیه‌كان وموسڵمانه‌كان وخانوودام وده‌زگای هه‌ردولا وئه‌نجامه‌كه‌ش هه‌موانی توشی شۆك كرد له‌به‌رئه‌وهه‌مو تاوان وكۆمه‌ڵ كوژی وڕوخانی مزگه‌وت وقوتابخانه‌ودامه‌زراوه‌كان , ,ئه‌و دونێردراوه‌ ئه‌م ڕاستیانه‌یان به‌به‌ڵگه‌وه‌ به‌به‌رپرسانی ئه‌مه‌ریكا گه‌یاند.
هه‌روه‌ها به‌پێی سه‌رژمێرییه‌كانی ترو ئامارێكی وردتر ژماره‌ی دانیشتوانی ئه‌رمه‌ن وموسڵمانان ڕاگه‌یه‌نراوه‌ به‌ژماره‌ی خانوه‌كانیشه‌وه‌ چ پێش شه‌ڕوئاژاوه‌ی ئه‌رمه‌نیه‌كان چ پاش ئه‌وه‌ش ئه‌وه‌ته‌ به‌پێی سه‌رژمێری توركی بۆساڵی 1914 ژماره‌ی ئه‌رمه‌نه‌كان یه‌ك ملیۆن دوسه‌دونۆزده‌ ئه‌رمه‌نی هه‌بوون له‌ سه‌رتاسه‌ری ده‌وڵه‌تی عوسمانیدا ,وه‌به‌پێی سه‌رژمێری به‌ریتانیش یه‌ك ملیۆن وپه‌نجلوشه‌ش هه‌زار كه‌س بوون , وه‌ به‌پێی سه‌رژمێری فه‌ره‌نسیش یه‌ك ملیۆن ودوسه‌دهه‌شتا هه‌زار ئه‌رمه‌نی له‌ وڵاتی عوسمانیدا هه‌بوه‌ ئیتر پێم ناڵێن ئه‌م ژماره‌ دروستكراوه‌یان له‌كوێوه‌ هێنا ؟
ڕاسته‌ كۆمه‌ڵكوژی تاوانه‌ ئیتر هه‌ركه‌س ولایه‌نێك پێی هه‌ستن به‌ڵكو له‌ ئایینی به‌رزوپیرۆزی ئیسلامدا كوشتنی ته‌نها نه‌فسێك وه‌ك كوشتنی هه‌مو مرۆڤایه‌تی وه‌هایه‌ ئه‌ی ده‌بێت كۆمه‌ڵكوژی تاوانی چه‌ندبێت كه‌ هه‌میشه‌ دژی كورد به‌كاریان هێناوه‌ ؟ .
به‌ڵگه‌نامه‌وزانیاری و وێنه‌ی ئه‌و كۆمه‌ڵكوژیانه‌ی ده‌رهه‌ق كورد كراوه‌ له‌باكوردا ئه‌وه‌نده‌ زۆرن به‌چه‌ند به‌رگێك كتێب ته‌واو نابن كه‌ چۆن ڕوسه‌كان وئه‌رمه‌نه‌كان كه‌چه‌كداری ژێرفه‌رمانی ڕوسه‌كان بوون په‌لاماری كوردستانی باكوروده‌سه‌ڵاتی ده‌وڵه‌تی عوسمانییان داوه‌وبه‌رگری كورده‌كان به‌سه‌رۆكایه‌تی شێخ سه‌عید ومه‌لاوشێخه‌كان له‌به‌رانبه‌رئه‌وهێرشه‌ دڕندانه‌دا وه‌ستاون وبه‌هه‌زاران شه‌هید قوربانی دراوه‌وله‌وجه‌نگانه‌شدا سه‌دان وهه‌زاران هێرش به‌ری ئه‌رمه‌ن وڕوس كوژراون وژماره‌یه‌كی تریش له‌به‌رسه‌رما ڕه‌ق بونه‌ته‌وه‌ كه‌ ئێسته‌ شاره‌زاییه‌كانمان لێ پێچه‌وانه‌ ده‌كه‌ن وژماره‌یه‌كی خه‌یاڵی ناوده‌به‌ن گوایه‌ وه‌ك كۆمه‌ڵكوژی له‌ ناوچوون كه‌ به‌پێی گشت به‌ڵگه‌نامه‌ باوه‌ڕپێكراوه‌كان نه‌ك بنه‌مایه‌كی نیه‌ به‌ڵكو به‌پێچه‌وانه‌وه‌یه‌ونمونه‌ی زیندویش ئه‌وه‌یه‌ گۆڕپانی هێرشی ڕوس وئه‌رمه‌نه‌كان وبه‌رگری كوردوعوسمانیه‌كان له‌سه‌رزه‌مینی كوردستان ڕویداوه‌ نه‌ك ئه‌رمینیا .
له‌كۆتاییدا ئه‌وه‌ی ده‌بێت له‌م بواره‌دا بوترێت ئه‌وه‌یه‌ كه‌ پێویسته‌ په‌رله‌مانی كوردستان بابه‌تیانه‌و پرۆفیشناڵانه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌م جوره‌ كه‌یسانه‌دا مامه‌ڵه‌ بكات به‌تایبه‌تی لایه‌نی به‌رانبه‌ركه‌به‌ناهه‌ق ده‌یانه‌وێت تاوانباری بكه‌ن كوردوتوركیا یه‌ , توركه‌كان بۆخۆیان به‌ڵگه‌ی یاسایی وزمانی به‌گری كردنیان بۆخۆیان هه‌یه‌وهیچ پێویست ناكات هه‌رێمی كوردستان به‌م شایه‌تیه‌ ناهه‌قیه‌ زیان له‌ په‌یوه‌ندیه‌كانی خۆیان بده‌ن له‌گه‌ڵ ئه‌م وڵاته‌ی گرنگترین ده‌روازه‌ی ئابوریه‌ بۆكوردستان ,كورده‌كانی باكوریش هیچ ڕه‌وانیه‌ تاوانێك كه‌ئه‌نجامیان نه‌دابێت بدرێته‌ پاڵیان بایوه‌ستێت ئه‌وسته‌مه‌ی كه‌ده‌كرێت ده‌رهه‌ق مێژویان , كه‌واته‌ ده‌بێت تاكو نوسینه‌وه‌ی مێژوی باوه‌ڕپێكراوی كوردستان په‌رله‌مان كه‌ڵك وه‌ربگرێت له‌چه‌ند پسپۆڕێكی مێژوومامۆستایانی زانكۆكانی كوردستان بۆهه‌ربابه‌تێكی مێژویی پێش هه‌ر پرۆژه‌یاساوبڕیارێك ده‌رباره‌ی ڕوداوه‌مێژوییه‌كان

به‌روار: 30/04/2015

بینین: 1482