Bzavpress ||

نوسه‌ران

مه‌رجه‌عیه‌تی كوردستان

عبدالرحمن عثمان عبدالعزيز

له‌گوزه‌رێكی خێرابه‌نێوپرۆژه‌ سه‌ركه‌وتوه‌كانی جیهاندا بۆمان ڕون ده‌بێته‌وه‌ هه‌رلایه‌ن ودامه‌زراوه‌وده‌وڵه‌تێك , یان هه‌رگه‌ل ونه‌ته‌وه‌یه‌ك , یان هه‌ربوارێكی سه‌ره‌كی ژیان ئابوری بێت یان پیشه‌ییه‌كان كه‌ده‌بینین بوون وپێگه‌ی هه‌یه‌وبوه‌ته‌ژماره‌وحسابی بۆده‌كریت به‌دڵنییایه‌وه‌ له‌پشت سه‌ركه‌وتنه‌كانیانه‌وه‌ مه‌رجه‌عیه‌تێك هه‌یه‌ كه‌ نه‌خشه‌وپلانیان بۆداده‌ڕێژێت وكارگێڕوكادیری شیاوولێهاتویان بۆئه‌ماده‌ده‌كات وكه‌ره‌سه‌ وسامانیان بۆفه‌راهه‌م ده‌هێنێت به‌مه‌به‌ستی گه‌شتن به‌ئه‌نجام وبه‌رهه‌مهێنان وهه‌میشه‌ چاودێریان ده‌كات تاكودڵنییاببێت له‌وه‌ی له‌نه‌خشه‌وپلان لاناده‌ن , له‌به‌رانبه‌ریشدا ئه‌وانیش ڕاستی گشت كاروچالاكی وگۆڕانكارییه‌كان وه‌ك خۆی ده‌گه‌ڕێننه‌وه‌ بۆمه‌رجه‌عیه‌ت له‌گه‌ڵ هه‌رتێبینی وپێشنیارێك وپێشكه‌ش كردنی ڕاوێژێك تاكو بڕیاره‌كان له‌لایه‌ن خاوه‌ن بڕباره‌وه‌ ده‌رده‌چێت .
نمونه‌ی ئه‌مانه‌ش زۆرن فه‌رمانڕه‌وای ده‌وڵه‌ت بێت یان سه‌رۆك نه‌ته‌وه‌وهۆزی ئایینی یان هه‌ردامه‌زراوه‌یه‌كی تر , كه‌ئه‌گه‌رله‌هه‌ریه‌ك له‌وانه‌ ئاماژه‌یه‌ك بكه‌ین مه‌به‌سته‌كه‌زیاترده‌دروشێته‌وه‌ ئه‌ڵبه‌ته‌مه‌به‌ست له‌سه‌ركه‌وتن له‌كاری خۆیان وبۆبه‌رژه‌وه‌ندی خۆیانه‌ نه‌ك پۆلێن كردن بێت بۆ باش وخراپ , ئه‌وه‌ته‌ له‌ده‌وڵه‌تداریدا دونمونه‌ ده‌وڵه‌تی ڕێژه‌ ملیاردی وه‌ك چین كه‌ به‌ڕاستی به‌ڕێوه‌بردنی ئه‌وكۆمه‌ڵگابه‌شه‌ریه‌ته‌ كارێكی ئاسان نیه‌ ئه‌گه‌رمه‌رجه‌عیه‌تێكی كارامه‌ له‌پشت كارگێڕیه‌كه‌یه‌وه‌ نه‌بێت , ده‌وڵه‌تێكی دینی به‌قه‌باره‌ بچوكیش هه‌یه‌ وه‌ك ئیسرائیل له‌به‌رئه‌وه‌ی مه‌رجه‌عیه‌ته‌كه‌یان له‌كه‌نیسته‌وه‌ بڕیارده‌رده‌كات بوه‌ته‌ مه‌رجه‌عی ته‌واوی جوله‌كه‌ له‌جیهانداو خاوه‌ندارێتی گه‌وره‌بانك وبۆرسه‌وڕاگه‌یاندنی جیهانی ده‌كه‌ن وئه‌وئیسرائیله‌بچوكه‌ش خاوه‌ن گه‌وره‌ترین جبه‌خانه‌ی موشه‌كیه‌ ئه‌ویش موشه‌كی ئه‌تۆمی , كریستیانه‌كانیش ئه‌گه‌رچی چه‌ند باڵێكن به‌ڵام مه‌رجه‌عیه‌تێكی وه‌ك ڤاتیكان له‌گه‌ڕه‌كێكی ڕۆمادا كۆی كردونه‌ته‌وه‌ وپاپایش له‌وێوه‌ حوكمی ڕۆحی كریستیانه‌كانی جیهان ده‌كات , نه‌ك هه‌رئه‌وان به‌ڵكوسیخی وهیندۆس وتبتیه‌كان وته‌واوی كۆمه‌ڵگاپه‌رستنیه‌كانیش به‌هه‌مان شێوه‌وهه‌رله‌م نزیكیه‌شدا شیعه‌ مه‌رجه‌عیه‌ت كۆی كردونه‌ته‌وه‌ ئه‌گه‌رچی چه‌ندمه‌رجه‌عیه‌تیش بێت , له‌وانه‌ش دورتر وزه‌ له‌جیهاندا مه‌رجه‌عیه‌تی خۆی هه‌یه‌ وزۆرێك له‌سامانه‌ پڕبه‌هاكانی دونیا به‌بێ مه‌رجه‌عیه‌ت ناكرێت به‌رده‌وام بن ته‌نانه‌ت له‌بواری كۆمپێته‌روپرۆگرامیشدا مایكرۆسۆفت مه‌رجه‌عی سه‌ره‌كیه‌وئه‌وهه‌موپێشكه‌وتنه‌ به‌خۆیه‌وه‌ ده‌بینێت وئیترئه‌وهه‌موكۆمپانیا زه‌به‌لاحانه‌ی تریش به‌هه‌مان شێوه‌ .
له‌به‌رانبه‌ریشدا بێ مه‌رجه‌عه‌كان ببینه‌وبه‌راوردی حاڵیان بكه‌ , جیهانی ئیسلامی پاشماوه‌ی گه‌وره‌ترین وبه‌هێزترین ده‌سه‌ڵات له‌ئێستادا بێ سه‌روبێ مه‌رجه‌عیه‌ت له‌چ بارودۆخێكی سه‌خت ودژواردایه‌ كه‌پڕبوه‌ له‌خه‌ت وباڵ وبۆچون وڕاومه‌زه‌ب وهه‌رناوبه‌ناویش داعشێكی لێ ده‌سازێنن تاكو ئه‌وه‌نده‌ی ترپه‌رتوبڵاووچه‌ندبه‌ره‌ ودوژمنی نێوخۆی یه‌ك بن , بۆچاووڕاویش ڕێكخراوی هاریكاری ئیسلامی هه‌یه‌ كه‌هه‌موكۆبونه‌وه‌كانیان بۆدژایه‌تی یه‌كتریه‌ , ئه‌وه‌عه‌ره‌ب هه‌رمه‌پرسه‌ كه‌بێ مه‌رجه‌عی كردونی به‌سیخوڕبه‌سه‌ریه‌كتریه‌وه‌وبۆڕازی كردنی ئیسرائیل پێش بڕكێ ده‌كه‌ن وئه‌وكۆمكاره‌عه‌ره‌بیه‌ش وه‌ك داهۆڵی فریودان هه‌ڵیان داوه‌ یه‌ك به‌ندی تێدانیه‌ كه‌عه‌ره‌به‌كان بكاته‌وه‌به‌یه‌ك به‌ڵكوهه‌روه‌ك خۆیان ده‌ڵێن ڕێكه‌وتون له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كه‌ له‌نێوخۆیاندا پێك نه‌یه‌ن !
ئه‌وانه‌ هه‌موی پێشه‌كی مه‌به‌سته‌كه‌یه‌ كه‌سه‌رچاوه‌ی ئه‌م بابه‌ته‌ن وپه‌یوه‌ندی به‌ئێستاوئایینده‌ی كوردستانه‌وه‌ هه‌یه‌ وبه‌رهه‌می خه‌بات وقوربانیدانی ئه‌م گه‌له‌ی پێوه‌ په‌یوه‌نده‌وزامنی بون وپه‌رپێدان وبه‌رده‌وام بونی قه‌واره‌وده‌سه‌ڵاتیه‌تی كه‌ناكرێت ئه‌م مه‌به‌سته‌ كاری هه‌مه‌لایه‌نه‌ی بۆنه‌كرێت چونكه‌ سه‌رنوشتی هه‌موانی پێوه‌ گرێدراوه‌ .
هه‌رێمی كوردستان ئه‌مڕۆ بوه‌ته‌ واقعێك مامه‌ڵه‌ی ده‌وڵه‌تی له‌گه‌ڵدا ده‌كرێت چ وه‌ك په‌یوه‌ندی دیبلوماتی وسه‌ردانه‌كان چ وه‌ك مامه‌ڵه‌ی ئابوری وسه‌ربازی وئه‌منی , چونكه‌ ده‌وڵه‌ته‌ خاوه‌ن ئه‌زمون وپلانه‌كان ده‌زانن ئه‌م سه‌رزه‌مینه‌ی ئێمه‌ ژێرخانه‌كه‌ی ئه‌قیانوسی نه‌وتوغازه‌وكانزا پڕبه‌هاكانه‌ و پێگه‌ی جوگرافی كوردستانیش بایه‌خێكی تری پێ ده‌به‌خشێت كه‌له‌گۆڕانكارییه‌ داهاتوه‌كاندا زیاترڕه‌نگ ده‌داته‌وه‌ , هه‌روه‌ها ده‌زانن چۆن چۆنی ده‌بێت سودمه‌ندبن له‌قه‌ره‌بوی ئه‌وهه‌موسته‌م وتاوانانه‌ی دژی كورد ئه‌نجام دراوه‌ كه‌خۆیان به‌شێك بوون له‌ئه‌نجام ده‌رانی ئیتر به‌هاوكاریكردنی ڕژێمه‌ سته‌مكاره‌كان بوبێت یان چاوپۆشی له‌تاوانه‌كانیان له‌كاتی خۆیدا .
كه‌واته‌ به‌هه‌موپێوه‌ره‌نێوده‌وڵه‌تی وئیسحقاقاته‌ مێژوییه‌كان كاتی ئه‌وه‌ هاتوه‌ كورد خاوه‌ن ماڵی خۆی وسودمه‌ندبێت له‌سامان وپێگه‌ی كه‌هه‌یانه‌ به‌تایبه‌تی پاش په‌لاماری داعش بۆكوردستان وئه‌وبه‌رگریه‌ی پێشمه‌رگه‌وخۆڕاگری جه‌ماوه‌ری كوردستان كه‌ ناسنامه‌ی پێشمه‌رگه‌ی له‌ئاستی نێوده‌وڵه‌تیدا ناساندوزۆربه‌ی ده‌وڵه‌ته‌كان ئاماده‌ییان ده‌ربڕی كه‌ هاوكاری پێشمه‌رگه‌بكه‌ن وه‌ك ته‌نها هێزی زه‌مینی له‌ڕوبه‌ڕوبونه‌وه‌ی داعشدا , هه‌ربۆیه‌ ئه‌وبه‌ره‌نگاریه‌ی پێشمه‌رگه‌ گرێی ده‌ستی كۆمه‌ڵگای نێوده‌وڵه‌تی كرده‌وه‌ كه‌ دبێت مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ كورد په‌ره‌پێ بده‌ن, ئه‌وه‌ته‌ ده‌بینین چۆن به‌رپرسه‌به‌رزه‌كانی وڵاتان ڕوله‌هه‌ولێرده‌كه‌ن وله‌گه‌ڵ به‌رپرسانی هه‌رێمی كوردستاندا مامه‌ڵه‌وهه‌ڵس وكه‌وتی سه‌رۆك ده‌وڵه‌ت ده‌كه‌ن .
ده‌مێنێته‌وه‌ ناولێنانی خۆمان بۆئه‌م واقع وده‌سه‌ڵاته‌ی كه‌هه‌یه‌ , وه‌ك هه‌ره‌مێكی ده‌ستوری كوردستان كه‌ئیداره‌ی ئه‌م هه‌رێمه‌ ده‌به‌ن به‌ڕێوه‌ وله‌گه‌ڵ هه‌ركه‌م وكوڕی وتێبینیه‌ك كه‌ هه‌موده‌سه‌ڵاتێك به‌شێوه‌ی ڕێژه‌یی هه‌یه‌تی پێویسته‌ هه‌موان ده‌ركی ئه‌وه‌بكه‌ین كه‌كوردستان تایبه‌تمه‌ندییه‌كه‌ی له‌وه‌دایه‌ حه‌زوئاواته‌كانی به‌ومه‌ترسیانه‌ ته‌ندراوه‌ كه‌زنجیره‌یین وهه‌رئه‌وه‌نده‌یان پێویسته‌ ئه‌ڵقه‌یه‌كیان له‌ده‌روازه‌ی كه‌مته‌رخه‌می لایه‌كه‌وه‌ گیربكه‌ن ئیترله‌ده‌ست دانی ده‌روازه‌كان یه‌ك به‌دوای یه‌ك دێ و هه‌رچی قه‌ڵاوسه‌نگه‌ری بونیات نراوه‌ ده‌كه‌وێته‌ به‌رهه‌ڕه‌شه‌ی له‌ناوچون وسڕینه‌وه‌ , ئیترئه‌وكاته‌ ئه‌وده‌سه‌ڵات وپۆست وته‌نانه‌ت حیزبه‌كه‌ش به‌وشێوه‌ نامێنێت كه‌له‌به‌ربه‌رژوه‌نده‌تایبه‌تتیه‌كان بون وئایینده‌ی كوردستان بخه‌یته‌ ئه‌و گره‌وه‌وبیدۆڕێنیت .
مه‌رجه‌عیه‌تی كوردستان زه‌روره‌تێكی هه‌نوكه‌یی وستراتیژیه‌وده‌بێت هه‌رچی زوتره‌ ئه‌وناولێنانه‌ ڕابگه‌یه‌نرێت تاكوگشت نه‌خشه‌وپلان وخه‌ون وئاره‌زووئیدعاكانیش ده‌بنه‌ كرداروبه‌ویه‌كڕیزیه‌وه‌ ده‌چینه‌ قۆناخه‌كانی تروپرۆژه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌كانی وه‌ك كۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی كورد ده‌ڕواته‌ بواری جێبه‌جێ كردن وه‌ك په‌رله‌مانێكی به‌رفراوانی نه‌ته‌وه‌یی .
مه‌رجه‌عیه‌تی كوردی جگه‌له‌ سه‌رپه‌رشتیاری ئیداره‌ی هه‌رێم وسه‌نگین نیشان دانی پشكی كوردستانی له‌ به‌شداری ئێستایدا له‌حكومه‌تی عێراق ده‌كرێت بایه‌خێكی زیاتر به‌ خۆرئاوای كوردستان بدات كه‌له‌ژێرته‌ڵه‌ی ده‌سه‌ڵاتی به‌عسی سوریاڕزگاری ببێت وهاوكاریشی به‌رده‌وام بیت تاكوڕزگاركردنی هه‌موناوچه‌كانی له‌ده‌ستی به‌عس وداعش وهه‌رمه‌ترسیه‌ك , هه‌روه‌ك چۆن ئه‌م مه‌رجه‌عیه‌ته‌ ده‌توانیت هاوكارێكی به‌توانابێت بۆپه‌ره‌پێدانی پرۆژه‌ی ئاشتی له‌باكوردا وبه‌هه‌ما شێوه‌ش كوردانی خۆرهه‌ڵات باشترین پشت وپه‌ناوهاوكاریان ده‌بێت له‌ پرۆسه‌ی گفتوگۆودیالۆك وچاكسازی له‌و وڵاته‌دا وبه‌م چالاكیانه‌ش گرفت وئاڵۆزی له‌ئێستادا له‌ ناوچه‌كه‌ دورده‌كه‌وێته‌وه‌وپرس وڕاوێژی لایه‌نه‌سیاسیه‌كانی هه‌رچوارپارچه‌ش ئه‌ومه‌رجه‌عیه‌ته‌ زیاتر به‌هێزده‌كات وگشت لایه‌ك له‌ماڵ جیایی وبچوك بونه‌وه‌وپاشه‌ڵی ڕزگاری ده‌بێت

به‌روار: 14/01/2015

بینین: 1606