Bzavpress ||

نوسه‌ران

حه‌قیقه‌تی هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ی تونس

شوان هەورامی

دوای راگه‌یاندنی ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانیی تونس ، په‌ڕگیره‌ عه‌لمانیه‌كان و زۆرێك له‌ نۆكه‌رانی دیكتاتۆریه‌تی عه‌ره‌بیی خۆشحاڵیی خۆیان بۆ ئه‌و ئه‌نجامه‌ ده‌ربڕیی ، هه‌ردوولایان ده‌ستیان كرده‌ پڕوپاگه‌نده‌ بۆ ئه‌وه‌ی كه‌ له‌ لایه‌ن بڵێن ته‌وژمی ئیسلامیی شكستی خواردووه‌ و له‌ لایه‌كی تریش ئه‌وه‌ به‌ پاشه‌كشه‌ی ئاڵا هه‌ڵگرانی به‌هاری عه‌ره‌بی له‌ قه‌ڵه‌م بده‌ن !!
به‌ڵام ئه‌وه‌ی كه‌ ئاگاداری تونسی دوای به‌هاری عه‌ره‌بی بێت ئه‌و ئه‌نجامه‌ زۆر به‌ ئاسایی وه‌رده‌گرێت ، چونكه‌ :
1. دوای سه‌ركه‌وتنی شۆڕشی تونس و ده‌ستپێكردنی قۆناغی ئینتیقالیی ، چاوه‌ڕوانیه‌كان بۆ گۆڕانكاریی ریشه‌یی زۆر بوو ، ئه‌مه‌ سروشتی هه‌موو شۆڕشه‌كانی جیهانه‌ ، كه‌ خه‌ڵك چاوه‌ڕوانیی زۆری له‌ قۆناغی دوای شۆڕش هه‌یه‌ له‌ هه‌موو بواره‌ سیاسیی و ئابووریی و كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كاندا ، جا له‌و قۆناغه‌شدا هه‌ر پارتێكی سیاسیی شان بداته‌ به‌ر هه‌ڵگرتنی به‌رپرسیارێتی موجازه‌فه‌یه‌كی ترسناك به‌ چاره‌نووسیه‌وه‌ ده‌كات ، چونكه‌ نه‌ یاسا كاتیه‌كانی دوای شۆڕش و نه‌ توانا ئابوورییه‌كان رێگه‌ به‌ دابین كردنی ئه‌و هه‌موو دواكاریی و چاكسازییانه‌ ناده‌ن ، بۆیه‌ پارتی نه‌هزه‌ی تونسیش به‌ شان دانه‌ به‌ر ئه‌و قۆناغه‌ ئینتیقالیه‌ زیانی زۆری به‌ركه‌وت ، له‌وه‌دا كه‌ له‌ وڵاتێكی هه‌ژاری وه‌كو تونسدا ناكرێ ئه‌و هه‌موو داواكارییانه‌ ده‌سته‌به‌ر بكرێت ، ئه‌وه‌ جگه‌ له‌ دژایه‌تیه‌كی زۆری عه‌لمانیه‌ په‌ڕگیره‌كانی وڵاته‌كه‌ و سه‌له‌فیه‌ جیهادییه‌كان كه‌ له‌ خۆرئاوای وڵاته‌وه‌ ده‌ستیان دایه‌ كاری سه‌ربازیی و تیرۆری سیاسییه‌ چه‌پ و عه‌لمانیه‌كان ، كه‌ ئه‌مه‌ بۆ ناوبانگی نه‌هزه‌ زیانێكی گه‌وره‌ بوو .
2. هه‌روه‌كو میسر و لیبیا و یه‌مه‌ن و زۆربه‌ی وڵاتان كه‌ به‌و قۆناغه‌دا تێپه‌ڕیون ، پاشماوه‌كانی رژێمی رابردوو كه‌ له‌ هه‌موو گۆشه‌ و دامه‌زراوه‌یه‌كی وڵاتدا وه‌كو بۆمبی دانراو روێنراون ، هه‌میشه‌ هه‌وڵ ده‌ده‌ن حكومه‌ته‌ ئینتیقالیه‌كان شكست پێ بهێنن ، ئه‌وه‌ بوو له‌ میسردا كوده‌تایان كرده‌وه‌ به‌سه‌ر شۆڕشدا ، له‌ لیبیا ئێستا خه‌لیفه‌ حه‌فته‌ر به‌ كوده‌تای سه‌ربازیی ده‌یه‌وێت شۆڕش سه‌ركوت بكات ، به‌ڵام له‌ تونسدا نه‌هزه‌ و هاوپه‌یمانه‌كانی هه‌ڵه‌یان كرد له‌وه‌دا كه‌ یاسایه‌كیان بۆ ریشه‌كێش كردنی حیزبی ده‌ستووریی دیموكراتیی ( حیزبه‌كه‌ی زه‌ینولعابدین بن عه‌لی ) ده‌رنه‌كرد بۆ ئه‌وه‌ی له‌ كاری سیاسیی دووریان بخه‌نه‌وه‌ ، هه‌ر ئه‌وه‌ش بووه‌ هۆی ئه‌وه‌ی ده‌وڵه‌تی قووڵ و پاشماوه‌كانی دیكتاتۆریه‌تی پێشوو ، له‌گه‌ڵ چه‌پیی و عه‌لمانیه‌ په‌ڕگیره‌كاندا هاوپه‌یمانیه‌تێك پێكبهێنن ، كه‌ بێگومان خانه‌خوێكانی بن عه‌لی له‌ سعودیه‌ش به‌ پاره له‌ پشتی ئه‌و ئیئتلافه‌ عه‌لمانیه‌وه‌ راوه‌ستان تا هیچ نه‌بێت به‌شێك له‌ كلكه‌كانی دیكتاتۆریه‌ت بگه‌ڕێننه‌وه‌ .
3. راگه‌یاندنی نه‌یارانی نه‌هزه‌ له‌وه‌دا سه‌ركه‌وتوو بوون كه‌ خه‌ڵك بترسێنن له‌و حیزبه‌ و هه‌رچه‌نده‌ نه‌هزه‌ حیزبێكه‌ ئه‌ندامانی دیندارن به‌ڵام حیزبێكی ئیسلامیی نیه‌ ، به‌ڵام ئه‌وان له‌ هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردندا به‌ جۆرێك خه‌ڵكیان ده‌ترساند كه‌ سه‌ركه‌وتنی نه‌هزه‌ شه‌ڕ و كوشتاری لێده‌كه‌وێته‌وه‌ ، دابه‌شبوون و جیاوازیی قووڵ له‌ وڵاتدا درووست ده‌بێت ، راگه‌یاندنێكی به‌هێزیش ئه‌م ترساندن و تۆقاندنه‌ی به‌ شێوه‌یه‌كی به‌رنامه‌ بۆ داڕێژراو ده‌گه‌یانده‌ ده‌نگده‌ری وڵات ، به‌ هۆی ئه‌وه‌ی حیزبی نه‌هزه‌ش توانای راگه‌یاندنی سنووردار بوو ، نه‌یتوانی وه‌ڵامی به‌هێزی نه‌یاره‌كانی بداته‌وه‌ ، ئه‌وه‌ش كاریگه‌ریی نه‌رێنی له‌ ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌كاندا درووست كرد .
4. جیاوازیی نێوان نه‌هزه‌ و بانگه‌وازی تونس زۆر به‌و شێوه‌یه‌ش نیه‌ كه‌ نه‌یارانیان كردوویانه‌ته‌ شایلۆغان ، به‌ تایبه‌تییش زۆر ئاسان نیه‌ كه‌ وڵاتێكی ده‌یان ساڵ ره‌گ داكوتاویی دیكتاتۆریی و عه‌لمانیی وه‌كو تونس ، له‌ یه‌ك دوو ساڵدا ببێته‌ وڵاتێكی دیموكراسیی و خاوه‌ن دامه‌زراوه‌ی ده‌ستووریی ، به‌ڵام هه‌ر ئه‌وه‌ی كه‌ نه‌هزه‌ له‌ پێناوی ئه‌وه‌ی به‌هاری عه‌ره‌بی شكست نه‌خوات ، زۆر به‌ دڵسۆزانه‌ مامه‌ڵه‌ی كرد و سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی پێشتر لیستی سه‌ركه‌وتووی په‌رله‌مانیی بوو ، به‌ڵام له‌ داڕشتنه‌وه‌ی ده‌ستوور و ده‌سه‌ڵاتدا زۆرێك له‌ پارته‌كانی وڵاتی به‌شدار كرد ، دوای ئه‌م هه‌ڵبژاردنه‌ش پیرۆزبایی له‌ پارتی سه‌ركه‌وتوو كرد ، كه‌ ئه‌مه‌ش نیشانه‌ی بڕوا بوونه‌ به‌ ده‌ستاوده‌ست كردنی ده‌سه‌ڵات ، به‌ڵام ئه‌گه‌ر له‌ ده‌ره‌وه‌ی ده‌سه‌ڵاتی ئه‌مجاره‌ش بێت ، لیستێكی ئه‌وه‌نده‌ به‌هێزه‌ لیستی براوه‌ ناتوانێت به‌ سانایی و به‌بێ ره‌زامه‌ندیی نه‌هزه‌ هه‌نگاو هه‌ڵگرێت .
تونس ته‌نیا ته‌جروبه‌ی دیموكراسیی به‌هاری عه‌ره‌بیه‌ كه‌ له‌ قۆناغی دیكتاتۆریه‌ته‌وه‌ به‌ره‌و دیموكراسیی و ده‌ستووریی بوون ده‌ڕوات ، خه‌ڵكی ئه‌و وڵاته‌ش له‌ رووی هۆشیاریی سیاسیی و رۆشنبیرییه‌وه‌ زۆر جیاوازن له‌گه‌ڵ وڵاتانی تری به‌هاری عه‌ره‌بیدا ، له‌به‌ر ئه‌وه‌ هیوا زۆره‌ كه‌ ئه‌م قۆناغه‌ ئینتیقالیه‌ به‌ سه‌ركه‌وتوویی تێپه‌ڕێنێت ، كه‌ نه‌هزه‌ و حیزبه‌ نیشتمانیه‌كانی ئه‌و وڵاته‌ش هیواو ئاواتیان هه‌ر ئه‌وه‌یه‌ ، گرنگ دیموكراتیی بوونه‌ نه‌ك حكومه‌ت كردن ، چونكه‌ له‌ دیموكراتیی بووندا هه‌موان قازانج ده‌كه‌ن و له‌ سه‌رنه‌كه‌وتنیشیدا هه‌موان زیانبار ده‌بن به‌ ده‌ست و پێوه‌نده‌كانی دیكتاتۆریه‌تیشه‌وه‌ !!

به‌روار: 01/11/2014

بینین: 1561