ته‌فسیری قورئان
  ٤٩: سورة الحجرات

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
به‌ناوی خوای به‌خشنده‌ی میهره‌بان
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ﴿1﴾
ئه‌ی ئه‌و که‌سانه‌ی باوه‌ڕتان ‌هێناوه‌ پێشی خواو پێغه‌مبه‌ری خوا مه‌که‌ون (له‌ بڕیارو پێشنیاردا) له‌خوا بترسن و پارێزکار بن چونکه‌ به‌ڕاستی خوا بیسه‌ره‌ (به‌ گوفتارتان) زانایه‌ (به‌ نیازو نهێنیه‌کانتان).
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَرْفَعُوا أَصْوَاتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِيِّ وَلَا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ كَجَهْرِ بَعْضِكُمْ لِبَعْضٍ أَن تَحْبَطَ أَعْمَالُكُمْ وَأَنتُمْ لَا تَشْعُرُونَ ﴿2﴾
ئه‌ی ئه‌وانه‌ی باوه‌ڕتان هێناوه‌ ده‌نگتان به‌سه‌ر ده‌نگی پێغه‌مبه‌ردا صلی الله‌ علیه‌ وسلم به‌رز مه‌که‌نه‌وه‌ (له‌ کاتی گفتوگۆدا) وه‌ قسه‌ بێ په‌رده‌ مه‌که‌ن له‌ خزمه‌تیدا، وه‌کو بۆ یه‌کتری ده‌که‌ن، نه‌وه‌ك کرده‌وه‌کانتان پووچ بێته‌وه‌ و هه‌ستیشی پێ نه‌کردن.
إِنَّ الَّذِينَ يَغُضُّونَ أَصْوَاتَهُمْ عِندَ رَسُولِ اللَّهِ أُوْلَئِكَ الَّذِينَ امْتَحَنَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ لِلتَّقْوَى لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ عَظِيمٌ ﴿3﴾
به‌ڕاستی ئه‌وانه‌ی که‌ ده‌نگیان هێواش ده‌که‌نه‌وه‌ له‌لای پێغه‌مبه‌ری خوادا، ئه‌وانه‌ ئه‌و که‌سانه‌ن که‌ خوای گه‌وره‌ دڵه‌کانیانی زاخاوداوه‌ بۆ ته‌قواو خواناسین، ئه‌وانه‌ لێخۆشبوون و پاداشتی گه‌وره‌و گرانبه‌ها بۆیان ئاماده‌یه‌.
إِنَّ الَّذِينَ يُنَادُونَكَ مِن وَرَاء الْحُجُرَاتِ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْقِلُونَ ﴿4﴾
به‌ڕاستی ئه‌وانه‌ی له‌ ده‌ره‌وه‌ی ژووره‌کان بانگت ده‌که‌ن ئه‌وانه‌ زۆربه‌یان نه‌فامن، (چونکه‌ ڕه‌وشتی کۆمه‌ڵایه‌تی دروستیان له‌و بواره‌دا ڕه‌چاو نه‌کردووه‌).
وَلَوْ أَنَّهُمْ صَبَرُوا حَتَّى تَخْرُجَ إِلَيْهِمْ لَكَانَ خَيْرًا لَّهُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ﴿5﴾
خۆ ئه‌گه‌ر ئه‌وانه‌ خۆگر بونایه‌ تاو ده‌ره‌وه‌ بۆ لایان، ئه‌وه‌ چاکترو ڕه‌واتر بوو بۆیان، (هه‌رچه‌نده‌) خوا لێخۆشبوو میهره‌بانه‌، (ئه‌م چوار ئایه‌ته‌ بۆ سه‌رجه‌م ئیماندارانه‌ تا ڕێزی پێشه‌واکانیان بگرن).
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِن جَاءكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَأٍ فَتَبَيَّنُوا أَن تُصِيبُوا قَوْمًا بِجَهَالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلَى مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِينَ ﴿6﴾
ئه‌ی ئه‌وانه‌ی باوه‌ڕتان هێناوه‌ ئه‌گه‌ر که‌سێکی متمانه‌ پێنه‌کراوه‌ هه‌واڵێکی بۆ هێنان (خێرا بڕوای پێ مه‌که‌ن)، به‌ڵکو سه‌رنج بده‌ن، لێی بکۆڵنه‌وه‌ (تا بۆتان ڕوون ده‌بێته‌وه‌)، نه‌وه‌کو ئازارو ناخۆشی و گیروگرفت بۆ خه‌ڵکی دروست بکه‌ن به‌ نه‌زانیی و، دوایی په‌شیمان ببه‌نه‌وه‌ له‌و کاره‌ی که‌ پێی هه‌ستاون.
وَاعْلَمُوا أَنَّ فِيكُمْ رَسُولَ اللَّهِ لَوْ يُطِيعُكُمْ فِي كَثِيرٍ مِّنَ الْأَمْرِ لَعَنِتُّمْ وَلَكِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمَانَ وَزَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ وَكَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَالْفُسُوقَ وَالْعِصْيَانَ أُوْلَئِكَ هُمُ الرَّاشِدُونَ ﴿7﴾
ئێوه‌ له‌ یادتان بێت که‌ پێغه‌مبه‌ری خوا له‌ناوتاندایه‌، زۆر شت هه‌یه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌و به‌ ڕای ئێوه‌ بکات تووشی گیروگرفت و ناخۆشیی ده‌بن..
به‌ڵام خوا ئیمان و باوه‌ڕی له‌لا خۆشه‌ویست کردوون و، له‌ دڵ و ده‌رونتاندا ڕازاندویه‌تیه‌وه‌..
له‌ولایشه‌وه‌ کوفرو بێ باوه‌ڕیی و کوفرو بێ دینی و یاخیبوون (له‌ فه‌رمانی خوای)ی لا تاڵ و ناشرین کردوون، جا ئه‌مانه‌ ئه‌وانه‌ن که‌ ڕێگه‌ی ژیریی و  سه‌رفرازییان گرتۆته‌ به‌ر.
فَضْلًا مِّنَ اللَّهِ وَنِعْمَةً وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ﴿8﴾
ئه‌مه‌ش خۆی ڕێزو به‌خششێکی تایبه‌تی و، نازو نیعمه‌تێکه‌ له‌لایه‌ن خواوه‌ (پێیان دراوه‌)، خوایش داناو زاناو کاربه‌جێیه‌.
وَإِن طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا فَإِن بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى الْأُخْرَى فَقَاتِلُوا الَّتِي تَبْغِي حَتَّى تَفِيءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ فَإِن فَاءتْ فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ ﴿9﴾
ئه‌گه‌ر دوو ده‌سته‌، یان دوو تاقم له‌ موسوڵمانان بوو به‌شه‌ڕیان، هه‌وڵ بده‌ن ڕێکیان بخه‌ن و ئاشتیان بکه‌نه‌وه‌، خۆ ئه‌گه‌ر لایه‌کیان هه‌ر ده‌ستدرێژی ده‌کرده‌ سه‌ر لایه‌نه‌که‌ی تر، ئه‌وا ئێوه‌ به‌گژ ئه‌وه‌یاندا بچن که‌ سته‌م و ده‌ستدرێژی ده‌کات، تا ناچاریان ده‌که‌ن گوێ بۆ فه‌رمانی خوا ده‌گرن.. هه‌روه‌ها ئه‌گه‌ر لایه‌نه‌ سه‌رکه‌شه‌که‌ بۆ فه‌رمانی خوا گه‌ڕایه‌وه‌، ئێوه‌ ناوبژیوانیه‌کی دادگه‌رانه‌ له‌ نێوانیاندا بکه‌ن  و دادپه‌روه‌ری ئه‌نجام بده‌ن، چونکه‌ خوا ئه‌وانه‌ی خۆش ده‌وێت که‌ دادپه‌روه‌ری ئه‌نجامده‌ده‌ن.
إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ ﴿10﴾
له‌راستیدا ئیمانداران هه‌ر برای یه‌کن، که‌واته‌ هه‌رکاتێك له‌ نێوان دوو براتاندا (ناکۆکی په‌یدا بوو) ئێوه‌ نێوانیان چاك بکه‌ن و ئاشتیان بکه‌نه‌وه‌، هه‌میشه‌ له‌ خوا بترسن و پارێزکار بن، به‌ڵکو ڕه‌حمتان پێ بکرێت.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَومٌ مِّن قَوْمٍ عَسَى أَن يَكُونُوا خَيْرًا مِّنْهُمْ وَلَا نِسَاء مِّن نِّسَاء عَسَى أَن يَكُنَّ خَيْرًا مِّنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الاِسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ وَمَن لَّمْ يَتُبْ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ ﴿11﴾
ئه‌ی ئه‌وانه‌ی  باوه‌ڕتان ‌هێناوه‌! هیچ که‌س و هیچ هۆزێك گاڵته‌ به‌ که‌س و هۆزێکی تر نه‌کات، چونکه‌ له‌وانه‌یه‌ گاڵته‌پێکراوه‌که‌ (له‌لای خوا) گه‌لێ چاکتر بێت له‌ گاڵته‌ره‌کان، ژنانیش به‌ گاڵته‌ با یه‌ك نه‌که‌ن، چونکه‌ له‌وانه‌یه‌ گاڵته‌پێکراوه‌کان لای خوا له‌ گاڵته‌پێکه‌ره‌کان چاکتر بن..سوکایه‌تیی به‌ خۆتان مه‌که‌ن و یه‌کتری عه‌یبدار مه‌که‌ن، (چونکه‌ سوکایه‌تی به‌یه‌کتر سوکایه‌تییه‌ به‌ خۆتان)، هه‌روه‌ها ناووناتۆره‌ی ناشرین بۆ یه‌کتر دامه‌تاشن، ئه‌وه‌ ره‌فتارو شتێکی ناشرین و نابه‌جێیه‌ له‌دوای باوه‌ڕهێنان و موسوڵمان بوون، ئه‌وه‌ی ته‌وبه‌ ناکاو په‌شیمان نه‌بێته‌وه‌ و له‌ گوناهه‌کانی، ئه‌و جۆره‌ که‌سانه‌ خۆیان خستۆته‌ ڕیزی سته‌مکارانه‌وه‌.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَب بَّعْضُكُم بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِيمٌ ﴿12﴾
ئه‌ی ئه‌و که‌سانه‌ی باوه‌ڕتان هێناوه‌، خۆتان زۆر بپارێزن له‌ گومانی خراپ، له‌ ڕاستیدا هه‌ندێ له‌و گومانانه‌ گوناهو تاوانن (بۆیه‌ پێویسته‌ له‌ هه‌موو گومانێك خۆبپارێزن)، وه‌ بوشوێن که‌م و کوڕی و عه‌یب و عاری یه‌کتردا مه‌گه‌ڕێن و سیخوڕی مه‌که‌ن، وه‌ له‌ پاشمله‌ باسی یه‌کتری مه‌که‌ن، وه‌ ناوی یه‌کتری به‌ خراپ مه‌به‌ن، ئایا که‌ستان خۆشی دێت له‌وه‌ی گۆشتی برای خۆی به‌ مردوویی بخوات؟! دیاره‌ کاری واتان زۆر پێ سه‌خت و ناخۆشه‌، ده‌ی که‌واته‌ له‌ خوا بترسن و پارێزکار بن، به‌ڕاستی خوا ئه‌وانه‌ی خۆشده‌وێت که‌ ده‌ستبه‌رداری گوناه ده‌بن و لێی په‌شیمانن، میهره‌بانیشه‌ بۆیان.
يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن ذَكَرٍ وَأُنثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ ﴿13﴾
ئه‌ی خه‌ڵکینه‌ ئێمه‌ هه‌مووتانمان له‌ نێرومێیه‌ك درسوتکردووه‌ (که‌ باوکه‌ ئاده‌م و دایکه‌ حه‌وایه‌)، وه‌ کردوومانن به‌ گه‌لان و تیره‌و هۆزانی جۆربه‌جۆر، تا یه‌کتر بناسن و په‌یوه‌ندیتان خۆش بێت به‌ یه‌که‌وه‌..به‌ڕاستیی به‌ڕێزترینتان لای خوا ئه‌وه‌تانه‌ که‌ زۆرتر له‌ خواترسه‌ و فه‌رمانبه‌رداری خوایه‌، بێگومان خوا زاناو ئاگایه‌ به‌ هه‌موان.
قَالَتِ الْأَعْرَابُ آمَنَّا قُل لَّمْ تُؤْمِنُوا وَلَكِن قُولُوا أَسْلَمْنَا وَلَمَّا يَدْخُلِ الْإِيمَانُ فِي قُلُوبِكُمْ وَإِن تُطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَا يَلِتْكُم مِّنْ أَعْمَالِكُمْ شَيْئًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ ﴿14﴾
بیابان نشینه‌ عه‌ره‌به‌کان ده‌ڵێن: باوه‌ڕمان هێناوه‌ و موسوڵمانین، پێیان بڵێ: نه‌خێر، باوه‌ڕتان نه‌هێناوه‌، به‌ڵکو ته‌سلیم بوون، چونکه‌ هێشتا باوه‌ڕ نه‌چۆته‌ ناو دڵه‌کانتانه‌وه‌ و تیایدا جێگیر نه‌بووه‌، خۆ ئه‌گه‌ر به‌ڕاستیی ئێوه‌ گوێڕایه‌ڵی فه‌رمانی خواو پێغه‌مبه‌ری خوا بن، خوای گه‌وره‌ له‌ (پاداشتی) چاکه‌کانتان که‌م ناکاته‌وه‌، چونکه‌ به‌ڕاستی خوا لێخۆشبوو و میهره‌بانه‌.
إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ يَرْتَابُوا وَجَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أُوْلَئِكَ هُمُ الصَّادِقُونَ ﴿15﴾
بێگومان ئیماندارانی ڕاست ئه‌وانه‌ن که باوه‌ڕیان به‌ خواو پێغه‌مبه‌ری خوا هێناوه‌و پاشان ناکه‌ونه‌ هیچ گومان و دوودڵیه‌که‌وه‌، بۆ خۆیان و سه‌رو ماڵیشیانه‌وه‌ تێده‌کۆشن له‌ پێناوی ئاینیی خوادا..له‌ ڕاستیدا ڕاست و ڕاستگۆ هه‌ر ئه‌وانه‌ن.
قُلْ أَتُعَلِّمُونَ اللَّهَ بِدِينِكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ﴿16﴾
(به‌ عه‌ره‌به‌ بیابان نشینه‌کان) بڵێ: ئایا ئێوه‌ خوای گه‌وره‌ له‌ دینی خۆتان ئاگادار ده‌که‌ن و پێی ڕاده‌گه‌یه‌نن؟! له‌ حاڵێکدا خوا زانایه‌ به‌هه‌رچی له‌ ئاسمانه‌کان و زه‌ویدا هه‌یه‌، وه‌ خوا به‌ هه‌موو شتێك زاناو ئاگاداره‌.
يَمُنُّونَ عَلَيْكَ أَنْ أَسْلَمُوا قُل لَّا تَمُنُّوا عَلَيَّ إِسْلَامَكُم بَلِ اللَّهُ يَمُنُّ عَلَيْكُمْ أَنْ هَدَاكُمْ لِلْإِيمَانِ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ ﴿17﴾
ئه‌وانه‌ منه‌ت ده‌که‌ن به‌سه‌ر تۆدا که‌ گوایه‌ موسوڵمانن، پێیان بڵێ: منه‌ت مه‌که‌ن به‌سه‌رمدا له‌سه‌ر موسوڵمان بونه‌که‌تان، به‌ڵکو خوا منه‌ت ده‌کات به‌سه‌ر ئێوه‌دا که‌ هیدایه‌تی داون بۆ ئیمان و باوه‌ڕ ئه‌گه‌ر ئێوه‌ ڕاستن له‌ ئیمان و باوه‌ڕتاندا.
إِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ غَيْبَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاللَّهُ بَصِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ ﴿18﴾
بگومان خوا نهێنی و شاراوه‌کانی ئاسمان و زه‌وی ده‌زانێت، هه‌روه‌ها خوای گه‌وره‌ بینایه‌ به‌هه‌موو  ئه‌و کرده‌وانه‌ی که‌ ئه‌نجامی ده‌ده‌ن.
 
   زیاتر ...