 زنجیرەی چیڕۆک و ڕووداوە ڕاستەکان
الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله وعلى اله وصحبه اجمعین اما بعد :
بە پشتیوانی خوا لەمەو دوا زنجیرەیەک چیڕۆکی ڕاست و دروست پێشکەشی جەنابتان ئەکەم بەو هیوایەی سوودو عیبرەتی هەبێ خوای گەورەش ئیخلاس بخاتە دڵمانەوەو بیخاتە میزانی چاکەمان وبیکا بەمایەی سوود بۆ هەموو موسڵمانێ .
(1) ئەوەی بیخوێنێتەوە زیاتر لە هەزارو حەوت سەد چاکەی بۆ هەیەو پارێزراو ئەبێت لە شەیتان تا بەیانی!
( عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ وَكَّلَنِي رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِحِفْظِ زَكَاةِ رَمَضَانَ فَأَتَانِي آتٍ فَجَعَلَ يَحْثُو مِنْ الطَّعَامِ فَأَخَذْتُهُ وَقُلْتُ وَاللَّهِ لَأَرْفَعَنَّكَ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ إِنِّي مُحْتَاجٌ وَعَلَيَّ عِيَالٌ وَلِي حَاجَةٌ شَدِيدَةٌ قَالَ فَخَلَّيْتُ عَنْهُ فَأَصْبَحْتُ فَقَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَا أَبَا هُرَيْرَةَ مَا فَعَلَ أَسِيرُكَ الْبَارِحَةَ قَالَ قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ شَكَا حَاجَةً شَدِيدَةً وَعِيَالًا فَرَحِمْتُهُ فَخَلَّيْتُ سَبِيلَهُ قَالَ أَمَا إِنَّهُ قَدْ كَذَبَكَ وَسَيَعُودُ فَعَرَفْتُ أَنَّهُ سَيَعُودُ لِقَوْلِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِنَّهُ سَيَعُودُ فَرَصَدْتُهُ فَجَاءَ يَحْثُو مِنْ الطَّعَامِ فَأَخَذْتُهُ فَقُلْتُ لَأَرْفَعَنَّكَ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ دَعْنِي فَإِنِّي مُحْتَاجٌ وَعَلَيَّ عِيَالٌ لَا أَعُودُ فَرَحِمْتُهُ فَخَلَّيْتُ سَبِيلَهُ فَأَصْبَحْتُ فَقَالَ لِي رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَا أَبَا هُرَيْرَةَ مَا فَعَلَ أَسِيرُكَ قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ شَكَا حَاجَةً شَدِيدَةً وَعِيَالًا فَرَحِمْتُهُ فَخَلَّيْتُ سَبِيلَهُ قَالَ أَمَا إِنَّهُ قَدْ كَذَبَكَ وَسَيَعُودُ فَرَصَدْتُهُ الثَّالِثَةَ فَجَاءَ يَحْثُو مِنْ الطَّعَامِ فَأَخَذْتُهُ فَقُلْتُ لَأَرْفَعَنَّكَ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ وَهَذَا آخِرُ ثَلَاثِ مَرَّاتٍ أَنَّكَ تَزْعُمُ لَا تَعُودُ ثُمَّ تَعُودُ قَالَ دَعْنِي أُعَلِّمْكَ كَلِمَاتٍ يَنْفَعُكَ اللَّهُ بِهَا قُلْتُ مَا هُوَ قَالَ إِذَا أَوَيْتَ إِلَى فِرَاشِكَ فَاقْرَأْ آيَةَ الْكُرْسِيِّ{ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ }حَتَّى تَخْتِمَ الْآيَةَ فَإِنَّكَ لَنْ يَزَالَ عَلَيْكَ مِنْ اللَّهِ حَافِظٌ وَلَا يَقْرَبَنَّكَ شَيْطَانٌ حَتَّى تُصْبِحَ فَخَلَّيْتُ سَبِيلَهُ فَأَصْبَحْتُ فَقَالَ لِي رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مَا فَعَلَ أَسِيرُكَ الْبَارِحَةَ قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ زَعَمَ أَنَّهُ يُعَلِّمُنِي كَلِمَاتٍ يَنْفَعُنِي اللَّهُ بِهَا فَخَلَّيْتُ سَبِيلَهُ قَالَ مَا هِيَ قُلْتُ قَالَ لِي إِذَا أَوَيْتَ إِلَى فِرَاشِكَ فَاقْرَأْ آيَةَ الْكُرْسِيِّ مِنْ أَوَّلِهَا حَتَّى تَخْتِمَ الْآيَةَ { اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ }وَقَالَ لِي لَنْ يَزَالَ عَلَيْكَ مِنْ اللَّهِ حَافِظٌ وَلَا يَقْرَبَكَ شَيْطَانٌ حَتَّى تُصْبِحَ وَكَانُوا أَحْرَصَ شَيْءٍ عَلَى الْخَيْرِ فَقَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَمَا إِنَّهُ قَدْ صَدَقَكَ وَهُوَ كَذُوبٌ تَعْلَمُ مَنْ تُخَاطِبُ مُنْذُ ثَلَاثِ لَيَالٍ يَا أَبَا هُرَيْرَةَ قَالَ لَا قَالَ ذَاكَ شَيْطَانٌ ) رواه البخاري
واتە : ( لە ابي هریرة خوا لێی ڕازی بێ فەرمووی : پێغەمبەی خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم کردمی بە وەکیل بە پاراستنی زەکاتی ڕەمەزان جا یەکێک هات لەو خواردنەی ئەبرد بە چنگی دەستەکانی منیش گرتم و پێم ووت بەرزت ئەکەمەوە بۆ لای پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم ووتی : من موحتاجم وە مناڵم بەسەرەوەیە وە پێویستیەکی زۆرم هەیە -ابو هریرة- فەرمووی : وازم لێهێنا بەرمدا جابەیانیم کردەوە پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم فەرمووی : ئەی ابا هریرة دوێنێ ئەسیرەکەت چی کرد ؟ ئەڵێ ووتم : ئەی پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم باسی پێویستی زۆری وە مناڵی خۆی بۆ کردم ڕەحمم پێ کرد جا بەڕەڵام کردو بەرمدا پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم فەرمووی : ئەمما بە تەئکید ئەو درۆی لەگەڵ کردی وە لەمەودوا دەگەڕێتەوە دووبارە -ابوهریرة ئەڵێ- جا زانینم کە دەگەڕێتەوە دیسان لەبەر فەرموودەی پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم جا کەمینم بۆ دانا ئەوجا هات بە چنگی دەستی خواردنی ئەبرد منیش گرتم و پێم ووت بەرزت ئەکەمەوە بۆ لای پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم ووتی : بەرمدە بەڕاستی من موحتاجم وە مناڵم بەسەرەوەیە جارێکی تر نایەمەوە -ابو هریرة- فەرمووی : وازم لێهێنا ڕەحمم پێکرد بەرمدا جابەیانیم کردەوە پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم پێی فەرمووم : ئەی ابا هریرة ئەسیرەکەت چی کرد ؟ ووتم : ئەی پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم باسی پێویستی زۆری وە مناڵی خۆی بۆ کردم ڕەحمم پێ کرد جا بەڕەڵام کردو بەرمدا پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم فەرمووی : ئەمما بە تەئکید ئەو درۆی لەگەڵ کردی وە لەمەودوا دەگەڕێتەوە دووبارە -ابو هریرة ئەفەرموێ- بۆ سێهەم جار کەمینم بۆ دانا جاهات بە چنگی دەستی خواردنی ئەبرد منیش گرتم و پێم ووت بەرزت ئەکەمەوە بۆ لای پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم ووتی : بەرمدە چەند کەلیمەیەکت فێر ئەکەم خوا بەو کەلیمانە سودت پێ ئەگەیەنێ -ابو هریرة ئەفەرموێ- ووتم : ئەو کەلیمە چیە؟ ووتی : ئەگەر چویتە سەر جێگات ئایەتی کورسی بخوێنە [اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ]هەتا ئایەتەکە تەواو ئەکەی جاپاش ئەوە بەتەئکید بەردەوام لەلایەن خواوە پارێزەرێکت لە سەر ئەبێت وە شەیتان نزیکت نابێتەوە هەتا بەیانی ئەکەیتەوە -ابو هریرة ئەفەرموێ- جا بەرمداو بەڕەڵام کرد جا بەیانیم کردەوە ئەوجا پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم پێی فەرمووم : ئەسیرەکەت چی کرد دوێنێ؟ -ابو هریرة ئەفەرموێ- ووتم : ئەی پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم وا گومانی بردو دەری خست کە ئەو چەند کەلیمەیەکم فێر ئەکات خوا سودم پێ ئەگەیەنێ بەو کەلیمانە جا بەڕەڵام کرد پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم فەرمووی : ئەو کەلیمانە چین ؟ -ابو هریرة ئەفەرموێ- ووتم : پێی ووتم : ئەگەر چویتە سەر جێگا ئایەتی کورسی بخوێنە لە یەکەمیەوە تا ئایەتەکە تەواو ئەکەی [اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ]وە پێی ووتم : بەردەوام لە لایەن خواوە پارێزەرێکت لە سەر ئەبێت وە شەیتان نزیکت نابێتەوە هەتا بەیانی ئەکەیتەوە -جا ئەوان صەحابەکان خوا لێیان ڕازی بێ- زۆر سوور بوون لە سەر خێر لە هەموو شتێ زیاتر -بەدەستیان بکەوێ- جا پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم فەرمووی : ئەمما ئەو ڕاستی لە گەڵ کردی -لەوە- وە ئەو درۆزنە دەزانی قسەت لەگەڵ کێ ئەکرد ئەوە سێ شەوە ئەی ابا هریرة ؟ -ابو هریرەة- فەرمووی : نا پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم فەرمووی : ئەوە شەیتان بوو ) .
تەواوی ئایەتی کورسی بۆ ئەوانەی ئەیانەوێ بیخوێنن و لە بەری بکەن
[ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلَا نَوْمٌ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلَا يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَلَا يَئُودُهُ حِفْظُهُمَا وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ ] البقرة 255
بەڵگە چیە لە سەر ئەوەی کە بیخوێنی زیاتر لە هەزارو حەوت سەد چاکەت بۆ ئەنوسرێ ؟
بەڵگەمان فەرموودەی پێغەمبەری خوایە صلى الله علیه وعلى اله وسلم ئەفەرموێ : (من قرأ حرفا من كتاب الله فله به حسنة و الحسنة بعشر أمثالها لا أقول : { ألم } حرف و لكن : ألف حرف و لام حرف و ميم حرف) صحيح الجامع 6469واتە : ( هەر کەسێ پیتێک لە کتابی خوا بخوێنێتەوە ئەوە چاکەیەکی بۆ ئەنوسرێ وە چاکەش بەرامبەری دەقاتی خۆیەتی -یەک بەدەیە- ناڵێم {الم} پیتێکە بەڵکو : الف پیتێکە وە لام پیتێکە وە میم پیتێکە ) . وە ئەو ئایەتەش زیاترە لە سەدو حەفتا پیت!
هەندێ سوودی تری ئەم چیڕۆکە
1- لەو چڕۆکە بۆمان درەئەکەوێ کە شەیتان خۆی دێنێتە سەر شکلی مرۆڤ بە ئیزنی خوا وە دەتوانێ دزیت لێبکا بەڵام خوێندنی ئایەتی کورسی پارێزەرە بۆ موسڵمان شەیتان ناتوانێ نزیکی بێت.
2- شەیتان لاوازە بەرامبەری بڕوادار دەسەڵاتی نیە.
3- چەندە صەحابەکان سوور بوون لە سەر ئەوەی خێر فێر ببن تا ئەنجامی بدەن.
4- صەحابە بەڕێزەکان چەندە بەڕەحم و بەزەیی بوون بەرامبەری هەژاران.
5- شەیتان درۆزنە نابێ بڕوای پێبکەین ئیللا مەگەر لە شتێک پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم شاهێدی بدا کە ڕاستە نەوەک ئەوەی شەیتان ووتی بڕوای پێ بکەین وەک زۆر لە قسەو خورافاتی سۆفی و بیدعە چیەکان دروستیان کردووە لە گەڵ شەیتانی سەرکردەیان.
6- ئەوەی شەو بچێتە سەر جێگا ئایەتی کورسی بخوێنێ ئەوە تا بەیانی شەیتان ناتوانێ نزیکی کەوێتەوە وە خوای بەرز پارێزەرێکی بۆ دا ئەنێ .
زۆر سوودی تر هەن بۆ ئەوەی بە جوانی فەرموودەکە بخوێنێتەوە هیوا دارم ئەو باسە لایەنی کەم ببێتە هۆی لەبەر کردنی ئایەتی کورسی و خۆێندنەوەی لەو کاتەی ئەچینە سەر جێگا چونکە یەک جار بیخوێنینەوە زیاتر لە هەزارو حەوت سەد چاکە مسۆگەر ئەکەین چ جای ئەوەی لە دوای نوێژە فەرزەکانیش بیخوێنینەوە کە لە شەوو ڕۆژێکا هەزاران چاکەمان مسۆگەر ئەبێ پێغەمبەری خواش صلى الله علیه وعلى اله وسلم ئەفەرموێ : (من قرأ آية الكرسي في دبر كل صلاة لم يحل بينه و بين دخول الجنة إلا الموت) سلسلة الاحاديث الصحيحة 972 واتە : ( هەر کەسێ ئایەتی کورسی لە دوای هەموو نوێژێک بخوێنێ هیچ نیە ڕێی لێبگرێ لە بەینی ئەوو وە چوونە بەهەشت تەنها مردن -یانی بەس مردن ڕێگرە کەمرد ڕێگر نامێنێ- ) وە فەرموودەی تریش هەن لە سەر فەزڵی ئایەتی کورسی والله اعلم دەبا ئەو ئایەتە فێری مناڵەکانیشمان بکەین و پشت گوێی نەخەین ئەو هەموو چاکەیە با لە دەستمان نەچێ .
(2) لە ترسی خوا وەسیەتی کرد بیسوتێنن و خۆڵەمێشەکەی بڵاوە پێبکەن خواش لێی خۆش بوو هیچ خێریکیشی نەکردبوو تەنها تەوحید نەبێ!!!
پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم ئەفەرموێ : كان رجل ممن كان قبلكم لم يعمل خيرا قط إلا التوحيد فلما احتضر قال لأهله : انظروا : إذا أنا مت أن يحرقوه حتى يدعوه حمما ثم اطحنوه ثم اذروه في يوم ريح [ ثم اذروا نصفه في البر ونصفه في البحر فوا الله لئن قدر الله عليه ليعذبنه عذابا لا يعذبه أحدا من العالمين ] فلما مات فعلوا ذلك به [ فأمر الله البر فجمع ما فيه وأمر البحر فجمع ما فيه ] فإذا هو [ قائم ] في قبضة الله فقال الله عز وجل : يا ابن آدم ما حملك على ما فعلت ؟ قال : أي رب من مخافتك ( وفي رواية : من خشيتك وأنت أعلم قال : فغفر له بها ولم يعمل خيرا قط إلا التوحيد ) سلسلة الاحاديث الصحيحة 3048 واتە : ( پیاوێک هەبوو لەو ئوممەتانەی پێش ئێوە هیچ خێرێکی نەکردبوو قەت تەنها تەوحید نەبێ -شەریکی بۆ خوا بڕیار نەئەداو تەنها خوای بە شایانی پەرستن ئەزانی- جا کە لە سەرەمەرگا بوو بە کەس و کاری خۆی ووت : سەیر کەن : ئەگەر من مردم بمسوتێنن هەتا ئەبم بە خەڵوز پاشان بیکوتن و بیهاڕن لە ڕۆژێکی بای هەبێ پاشان نیوەی خۆڵەمێشەکە بەهەوایا بەن و بڵاوەی پێ بکەن نیوەی لە وشکانیا وە نیوەى تری لە دەریا جا والله ئەگەر خوا توانای هەبێ لەسەرم -زیندوم بکاتەوە- ئەوە سزایەکم ئەدا سزایەکی وا کەسی سزا نەدابێ بەو شێوە توندە لە جیهانیان ئەوجا کە مرد ئاوهایان لێکرد جا خوا فەرمانی کرد بە وشکانی ئەوەی تیای بوو کۆی کردەوە -لە تۆزی خۆڵەمێشەکە- وە فەرمانی کرد بە دەریا ئەوەی تیای بوو کۆی کردەوە ئەوە بوو ئەو پیاوە وەستاوەو وا لە چنگی خوایە جا خوای عز وجل فەرمووی : ئەی کوڕی ئادەم چی وای لێکردی کەوا لە نەفسی خۆت بکەی ؟ ووتی : ئەی پەروەردگارم لە ترسی تۆ - لە ڕوایەتێکی تر لە ترسی تۆ وە تۆ زاناتری پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم فەرمووی : خوا لێی خۆش بوو لە تاوانەکانی بەو ترسەی کە لە خوا هەیبوو وە هیچ خێرێکی نەکردبوو قەت تەنها تەوحید نەبێ-) .
هەندێ لە سوودەکانی ئەم فەرموودە:
1- خوای گەورە بۆی هەیە لە تاوان خۆش بێ ئەگەر تاوانی گەورەو زۆریش بێ بەو مەرجەی خاوەنەکەی ئەهلی تەوحید بێ هاوبەشی بۆ خوا دانەنابێ وە تەسدیقی ئەوە لەو ئایەتەش هەیە کە خوای بەرز ئەفەرموێ : [إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ] النساء 48 وة 116واتە : ( بە تەئکید خوا لەوە خۆش نابێ هاوبەشی بۆ دابنێن وە لە غەیری تاوانی هاوبەش دانان -تاوانی بچوکتر کە نەگەیشتبێتە هاوبەش دانان- خۆش ئەبێ بۆ هەر کەسێک بیەوێ ).
بۆیەشە لە مەنهەج و عەقیدەی ئەهلی سوننەیە کە بڕوایان وایە تاوان بار مادام هاوبەشی بۆ خوا بڕیار نەدابێ و لە بازنەی ئیسلام بێ ئەوە لە ژێر مەشیئەتی خوایە یان لێی خۆش ئەبێ یان سزای ئەدا و پاشان ئەچێتە بەهەشت والله اعلم .
2- ترسی خوا هۆیەکە بۆ لێخۆش بوونی خوا لە تاوانەکانمان .
3- ئەگەر مرۆڤێک بە نەزانی تاوانێ بکا یان کوفریش بکا ئەوە خوا سزای نادا لە بەر نەزانیەکەی وەک ئەو پیاوە کوفری کرد بەوەی ووتی ئەگەر خوا توانای هەبێ لە سەرم یانی وای زانی بەو شێوە زیندوو نابێتەوە گومانی لە توانای خوا هەبوو ئەوەش کوفرە بەڵام چونکە نەزان بوو خوای بەرز سزای نەدا تەسدیقی وەش لە چەندین ئایەت و فەرموودەی تر هاتووە وەک خوای بەرز ئەفەرموێ : [وَمَا كُنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولًا] الاسراء 15 واتە : ( وە ئێمە سزای هیچ قەوم و هیچ کەسێک نادەین تا نێردراوی بۆ ڕەوانە نەکەین ) یانی سزا پاشی زانینە ئەگەر کەسێک نەیزانیبێ و پێی نەگەیشتبێ ئەم کارە تاوانە لەسەری سزا نادرێ وە با بزانین ئەوە بەڵگەیە لەسەر ئەوەی ئەگەر موسڵمانێ کوفری کرد مەرج نیە کافر بێ تا ئیقامەی حوججەی لەسەر نەکرێ و پێی ڕانەگەیەنرێ بە شێوەیەکی ڕاست وڕەوان والله اعلم .
4- توانای خوا بێ سنوورە بە هەر شێوەیەک بمرین لاشەمان هەرچی بەسەر بێ خوای بەرز بە توانایە لەسەر زیندوو کردنەوەمان دەبا وەڵامێکمان هەبێ بۆ ئەو کاتەی زیندوو ئەبینەوە .
5- ڕەحمی خوای بەرز زۆرە بۆ ئەوانەی شەریک بۆ خوا بڕیار نادەن دەبا خۆمان بپارێزین لە هاوبەش دانان بۆ خوا چونکە گەورە ترین ستەمەو خوا لێی خۆش نابێ لە جۆرەکانی هاوبەش دانانیش دوعا کردن لە مردوان و لە پیاو چاکان و پاڕانەوە لێیانە!.
هیوادارم ئەم چیڕۆکە سوودو عیبرەتی لێ وەربگرین وهۆیەک بێ بۆ ئەوەی زیاتر لە خوا بترسین و زیندوو بوونەوەمان بیر بخاتەوە .
(3) سەد کەسی کوشت و تەوبەی کرد خوا لێی خۆش بوو!
پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم ئەفەرموێ : إن عبدا قتل تسعة و تسعين نفسا ، ثم عرضت له التوبة ، فسأل عن أعلم أهل الأرض ، فدل على رجل ( و في رواية راهب ) ، فأتاه ، فقال : إني قتلت تسعة و تسعين نفسا ، فهل لي من توبة ؟؟ قال : بعد قتل تسعة و تسعين نفسا ؟! قال : فانتضى سيفه فقتله به ، فأكمل به مائة ، ثم عرضت له التوبة ، فسأل عن أعلم أهل الأرض ؟ فدل على رجل [ عالم ] ، فأتاه فقال : إني قتلت مائة نفس فهل لي من توبة ؟ فقال : و من يحول بينك و بين التوبة ؟! اخرج من القرية الخبيثة التي أنت فيها إلى القرية الصالحة قرية كذا و كذا ، [ فإن بها أناسا يعبدون الله ] ، فاعبد ربك [ معهم ] فيها ، [ و لا ترجع إلى أرضك فإنها أرض سوء ] ، قال : فخرج إلى القرية الصالحة ، فعرض له أجله في [ بعض ] الطريق ، [ فناء بصدره نحوها ] ، قال : فاختصمت فيه ملائكة الرحمة و ملائكة العذاب ، قال : فقال إبليس : أنا أولى به ، إنه لم يعصني ساعة قط ! قال : فقالت ملائكة الرحمة : إنه خرج تائبا [ مقبلا بقلبه إلى الله ، و قالت ملائكة العذاب : إنه لم يعمل خيرا قط ] - فبعث الله عز وجل ملكا [ في صورة آدمي ] فاختصموا إليه - قال : فقال : انظروا أي القريتين كان أقرب إليه فألحقوه بأهلها ، [ فأوحى الله إلى هذه أن تقربي ، و أوحى إلى هذه أن تباعدي ] ، [ فقاسوه ، فوجدوه أدنى إلى الأرض التي أراد [ بشبر ] ، فقبضته ملائكة الرحمة ] [ فغفر له ] . قال الحسن : لما عرف الموت احتفز بنفسه ( و في رواية : ناء بصدره ) فقرب الله عز وجل منه القرية الصالحة ، و باعد منه القرية الخبيثة ، فألحقوه بأهل القرية الصالحة " . سلسلة الاحاديث الصحيحة 2640
واتە : (عەبدێک -بەندەیەک- نەوەتو نۆ نەفسی کوشتبوو ، پاشان بۆی دەرکەوت کە تەوبە بکات -ویستی تەوبە بکات- ، پرسیاری کرد لە زانا ترینی خەڵکی سەر زەوی ، پیاوێکیان نیشان دا -لە ڕیوایەتێک راهیبێکیان نیشان دا- ، جا هاتە لای ، ئینجا پێی ووت : من نەوەتو نۆ نەفسم کوشتیە ، ئایا تەوبەم بۆ هەیە؟ ووتی : لە پاش کوشتنی نەوەتو نۆ نەفس؟! فەرموی : شمشێرەکەی دەرهێنا ئەویشی پێ کوشت ، سەد نەفسی پێ تەواو کرد ، پاشان بۆی دەرکەوت تەوبە بکات -ویستی تەوبە بکات- ، جا پرسیاری کرد لە زاناترینی خەڵکی سەر زەوی؟ پیاوێکیان نیشاندا زانا بوو ، جا هاتە لای ئینجا پێی ووت : من سەد نەفسم کوشتووە ئایا تەوبەم بۆ هەیە؟ -زاناکە- ووتی : کێ هەیە بەینی تۆو تەوبە بگرێ؟! دەرچۆ لەو لادێیە پیسە کە تۆی تیای بۆ ئەو لادێیە چاکە لادێیەکی ئاواو ئاوایە ، لەوێ تەئکید خەڵکێکی تێدایە خوا ئەپەرستن ، جا پەروەردگارت بپەرستە لە گەڵیان لەناو ئەو لادێیە ، وە مەگەڕێوە بۆ زەویەکەی -لادێکەی- خۆت بەتەئکید ئەوێ زەویەکی خراپە -لادێیەکی خراپە خەڵکەکەی خەڵکی خراپن- فەرموی : جا دەرچوو بۆ ئەو لادێیە چاکە ، ئینجا ئەجەلەکەی پێی گەیشت لە هەندێکی -شوێنێکی- ڕێگاکە ، جا بە سینگی خۆی بۆ لای لادێیە چاکەکە خشاند ، فەرموی : جا لە سەری کەوتنە کێشەو خیلاف فریشتەی ڕەحمەت و فریشتەی سزا : فەرموی : جا ابلیس ووتی : من ئەولا ترێکم بەو-بۆ من نزیکترە- ، ئەو سەرپێچی فەرمانی منی نەکرد ساتێک قەت! فەرموی : جا فریشتەی ڕەحمەت ووتی : ئەو دەرچوو تەوبەی کردبوو ڕووی دڵی کردبووە لای خوا ، وە فریشتەی سزا ووتی : ئەو هیچ خێرێکی نەکردبوو قەت جا خوای عز وجل فریشتەیەکی نارد لە سورەتی ئادەمیزاد -مرۆڤ- کێشەیەکەیان بردەوە لای ئەو -تا حوکم بکا لە نێوانیان- فەرموی : جا -ئەو فریشتە- ووتی : سەیر کەن کام لادێیە لێی نزیکترە ئەوە لە سەر ئەهلی ئەوێ حیسابی بکەن وبە خەڵکی ئەوێی بگەیەنن ، جا خوا وەحی نارد بۆ لادێیە باشەکە کە نزیک بەرەوە وە وەحی نارد بۆ لادێیە خراپەکە دوور کەورەوە ، جا پێوایان ، ئەوەیان بینیەوەو بۆیان دەر کەوت کە نزیک ترە لەو زەویەی ئەیویست بۆی بڕوا بە بستێک ، جا فریشتەی ڕەحمەت ڕۆحیان کێشاو -بردیان- ئینجا خوا لە تاوانەکانی خۆش بوو . حسن -کە راوی فەرموودەکەیە- ئەفەرموێ : کە مردنی ناسی -زانی مردن هاتۆتە سەری- خۆی هەڵکشاند -بەرەو لادێیە چاکەکە- وە لە ڕیوایەتێک : بە سینگی خۆی خۆی خشاندو تەکانی بەخۆیدا جا خوای عز وجل لادێیە چاکەکەی لێ نزیک کردەوە ، وە لادێیە خراپەکەی لێ دوور کردەوە ، ئەوجا حیسابیان کرد لە گەڵ خەڵکی لادێیە چاکەکە بەوانیان گەیاند ) .
لە سوودەکانی ئەم چیڕۆکە
1- چەندەی تاوانمان زۆر بێ نابێ لە رەحمەتی خوا بێ ئومێد بین وەک زانیمان کەسێک سەد کەسی کوشت بەڵام تەوبەی کرد خوا لێی خۆش بوو تەسدیقی ئەوەش لە قورئانا خوای بەرز ئەفەرموێ : [قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ] الزمر 53 واتە : ( ئەی پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم بڵێ خوای بەرز فەرمویەتی ئەی بەندەکانم کە ڕۆچوون لە تاوان و گوناهتان زۆر کردووە بێ ئومێد مەبن لە ڕەحمی خوا بە تەئکید ئەگەر تەوبە بکەن ئەوە خوا لە هەموو تاوانەکان خۆش ئەبێ بەڕاستی و دڵنیایی خوا -غفور- ە لە تاوان خۆش ئەبێو دایئەپۆشێ -رحیم- ە ڕەحم ئەکات بە بەندەکانی و خاوەنی ڕەحمێکی زۆرە ) .
وە ئەفەرموێ : [وَهُوَ الَّذِي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَعْفُو عَنِ السَّيِّئَاتِ وَيَعْلَمُ مَا تَفْعَلُونَ] الشورى 25 واتە : ( وە خوای بەرز ئەوە کە تەوبە وەرئەگرێ لە بەندەکانی وە لە کردەوە خراپەکان و تاوانەکان ئەبورێ وە زانایە بەو کردەوانەی ئەیکەن ) .
وە پێغەمبەری خواش صلى الله علیه وعلى اله وسلم ئەفەرموێ : ( لو اخطاتم حتى تبلغ خطاياكم السماء ، ثم تبتم لتاب عليكم ) سلسلة الاحاديث الصحيحة 903 واتە : ( ئەگەر تاوان بکەن تا تاوانەکانتان ئەگات بە ئاسمان _ئەوەنە زۆر بێ_ پاشان تەوبە بکەن خوا تەوبەتان لێ وەر ئەگرێ ) .
لەوەش زیاتر خوای بەرز بە فەزڵی خۆی هەر کەسێک بە ڕاستی تەوبە بکات و پەشیمان بێتەوە نەک هەر لە تاوانەکانی خۆش ئەبێ بەڵکو ئەگەر ڕاستگۆ بێ لە تەوبەکەی تاوانەکانیشی بۆ ئەکا بە چاکە! خوای بەرز ئەفەرموێ : [ وَالَّذِينَ لَا يَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلَهاً آخَرَ وَلَا يَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ وَلَا يَزْنُونَ وَمَن يَفْعَلْ ذَلِكَ يَلْقَ أَثَاماً . يُضَاعَفْ لَهُ الْعَذَابُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَيَخْلُدْ فِيهِ مُهَاناً . إِلَّا مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلاً صَالِحاً فَأُوْلَئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَكَانَ اللَّهُ غَفُوراً رَّحِيماً ] الفرقان 68-70 واتە : ( وە ئەوانەی لەگەڵ خوا داوا لە کەسێکی تر ناکەن _کەسێک ناکەنە شەریکی خوا_ وە نەفسێک ناکوژن کە خوا حەرامی کردووە ئیللا بە حەق نەبێ وە زینا ناکەن هەر کەسێک ئەمانە بکا توشی سزا ئەبێت . سزای بۆ زیاد ئەبێ لە ڕۆژی قیامەت وە لە سزا ئەمێنێتەوە هەتا هەتایە بە ڕیسوایی و سوکی . ئیللا ئەوەی تەوبە بکا وە بڕوا بێنێ وە کردەوەی چاک بکا ئەوانە خوا تاوانەکانیان بۆ ئەگۆڕێ بە چاکە وە خواش -غفور- ە لە تاوان خۆش ئەبێو دایئەپۆشێ -رحیم- ە ڕەحم ئەکات بە بەندەکانی و خاوەنی ڕەحمێکی زۆرە) .
جا تازووە تەوبە بکە پێش ئەوەی مردن بێت و مەجالی پەشیمانیت نەمێنێ ! خوای بەرز ئەفەرموێ : [وَلَيْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئَاتِ حَتَّى إِذَا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ إِنِّي تُبْتُ الْآَنَ وَلَا الَّذِينَ يَمُوتُونَ وَهُمْ كُفَّارٌ أُولَئِكَ أَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا ] النساء 18 واتە : ( وە تەوبە بۆ ئەو کەسانە نیە کە کردەوەی خراپ -تاوان- ئەکەن هەتا یەکێک لەوانە مردن ئەیگاتێ -ڕۆحی ئەچێتە گەرووی- ئینجا ئەڵێ من ئێستا تۆبە ئەکەم وە تەوبە بۆ ئەو کەسانەش نیە کە ئەمرن وە ئەوان کافرن ئەوانە بۆمان ئامادە کردوون سزایەکی بە ئێش ) .
وە ئەفەرموێ [حَتَّى إِذَا جَاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ . لَعَلِّي أَعْمَلُ صَالِحًا فِيمَا تَرَكْتُ كَلَّا إِنَّهَا كَلِمَةٌ هُوَ قَائِلُهَا وَمِنْ وَرَائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ] المؤمنون 99-100 واتە : ( هەتا کە یەکێکیان مردن ئەیگاتێ ئەڵێ ئەی پەروەردگارم بمگەڕێنەوە بەڵکو کردەوەی چاک بکەم لەوەی کە لە دەستم چوو نەخێر ئەوە قسەیەکە بۆ خۆی ئەیکا -بۆی نیە بگەڕێتەوە دونیا دووبارە- لە دوای مردنیان پەردەیەک -بەرزەخ- هەیە تا ڕۆژی کە زیندوو ئەکرێنەوە ) .
وە پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم ئەفەرموێ :(إن الله تعالى یقبل توبة العبد ما لم یغرغر) صحیح الجامع 1903 واتە : ( بە تەئکید خوای بەرز تەوبە وەر ئەگرێ لە بەندە تا ڕۆحی نەچۆبێتە گەرووی -غەر غەرەی نەکا- ) .
2- ئەگەر کێشەیەکمان بوو حوکمەکەمان نەزانی با لە زانایەکی بپرسین نەک لە هەر کەسێ با ئەو کەسە خوا پەرستیش بێ چونکە بە نەزانی تۆشی کێشەی گەورە ترمان ئەکات و خۆشی و ئێمەش گومڕا ئەکات .
3- دروست نیە بە نەزانی هیچ کەسێک فەتوا بۆ خەڵکی بدات بێ ئەوەی بەڵگەی لابێت هەر بە عاتیفەو عەقڵ نابێ فەتوا بدرێ بینیمان ئەو خوا پەرستە چۆن خۆی بەهیلاک برد بەوەی بەنەزانی فەتوای داو بووە هۆی ئەوەی ئەو کەسە زیاتر توشی تاوان بکات و سەری خۆی لەدەستدا !.
4- کەسی زانا دەرگای تەوبە لە سەر خەڵکی تاوانبار داناخات و نابێتە هۆی دوور کەوتنەوەی خەڵکی لە تەوبە بەڵکو مژدە دەرو ئاسان کەرە بۆ خەڵکی تەوبەیان لا خۆشەویست ئەکاو هانیان ئەدا بۆ تەوبە کردن .
5- کە سێ تەوبەی کرد ئەبێ لە ڕەفیقە خراپەکانی دوور کەوێتەوە وە ئەو شوێنەی کە تاوانی تێداو خەڵکی خراپی تێدان ئەبێ جێی بهێڵێ و شوێنێکی باشترو ڕەفیقی چاک هەڵبژێرێ .
6- بانگەواز کار نابێ بێ ئومێد بێت لە بانگ کردنی تاوان باران چونکە چەندەی تاوان بار بن دوور نیە ڕۆژێک لە ڕۆژان تەوبە بکەن و خوای بەرزیش لێیان خۆش بێ .
7- کردەوە بە خاتیمەیە خوا خاتیمەمان چاک بکات و لە سەر تەوحید سابتمان بکات لە دونیاو ئاخیرەت .
زۆر سوودو عیبرەتی تر هەن لەو چیڕۆکە خوای گەورەش تێگەیشتنمان زیاتر بکات و خوێندنەوەی ئەو چیڕۆکە ببێتە مایەی زوو تەوبە کردن و دوور کەوتنەوەمان لە ڕەفیقی خراپ وە باسی تەوبەو مەرجەکانی لە کاتێکی تر ان شاء الله زیاتر ڕوون ئەکەینەوە .
(4) بەڵەکێک و کەچەڵێک و کوێرێک
پێغەمبەری خا صلى الله علیه وعلى اله وسلم ئەفەرموێ : إن ثلاثة في بني إسرائيل أبرص وأقرع وأعمى فأراد الله أن يبتليهم فبعث إليهم ملكا فأتى الأبرص فقال أي شيء أحب إليك قال لون حسن وجلد حسن ويذهب عني الذي قد قذرني الناس " قال : " فمسحه فذهب عنه قذره وأعطي لونا حسنا وجلدا حسنا قال فأي المال أحب إليك قال الإبل - أو قال البقر شك إسحق - إلا أن الأبرص أو الأقرع قال أحدهما الإبل وقال الآخر البقر قال فأعطي ناقة عشراء فقال بارك الله لك فيها " قال : " فأتى الأقرع فقال أي شيء أحب إليك قال شعر حسن ويذهب عني هذا الذي قد قذرني الناس " . قال : " فمسحه فذهب عنه وأعطي شعرا حسنا قال فأي المال أحب إليك قال البقر فأعطي بقرة حاملا قال : " بارك الله لك فيها " قال : " فأتى الأعمى فقال أي شيء أحب إليك قال أن يرد الله إلي بصري فأبصر به الناس " . قال : " فمسحه فرد الله إليه بصره قال فأي المال أحب إليك قال الغنم فأعطي شاة والدا فأنتج هذان وولد هذا قال فكان لهذا واد من الإبل ولهذا واد من البقر ولهذا واد من الغنم " . قال : " ثم إنه أتى الأبرص في صورته وهيئته فقال رجل مسكين قد انقطعت بي الحبال في سفري فلا بلاغ لي اليوم إلا بالله ثم بك أسألك بالذي أعطاك اللون الحسن والجلد الحسن والمال بعيرا أتبلغ عليه في سفري فقال الحقوق كثيرة فقال له كأني أعرفك ألم تكن أبرص يقذرك الناس فقيرا فأعطاك الله مالا فقال إنما ورثت هذا المال كابرا عن كابر فقال إن كنت كاذبا فصيرك الله إلى ما كنت " . قال : " وأتى الأقرع في صورته فقال له مثل ما قال لهذا ورد عليه مثل ما رد على هذا فقال إن كنت كاذبا فصيرك الله إلى ما كنت " . قال : " وأتى الأعمى في صورته وهيئته فقال رجل مسكين وابن سبيل انقطعت بي الحبال في سفري فلا بلاغ لي اليوم إلا بالله ثم بك أسألك بالذي رد عليك بصرك شاة أتبلغ بها في سفري فقال قد كنت أعمى فرد الله إلي بصري فخذ ما شئت ودع ما شئت فوالله لا أجهدك اليوم شيئا أخذته لله فقال أمسك مالك فإنما ابتليتم فقد رضي عنك وسخط على صاحبيك " متفق عليه واتە : ( سێ کەس لە نەوەی ئیسرائیل بەڵەکێک و کەچەڵێک و کۆرەیەک بوون جا خوا ویستی تاقیان بکاتەوە ئەوجا فریشتەیەکی بۆ ڕەوانە کردن جا ئەو فریشتە هاتە لای بەڵەکەکە ئەوجا پێی ووت : چ شتێک لات خۆشەویست ترە -لە هەموو شتێک-؟ ووتی : ڕەنگێکی باش و جوان وە پێستێکی باش و جوان وە ئەوەم تیا بڕوا کە خەڵکی بەهۆیەوە قێزم لێئەکەنەوە فەرموی : جا ئەو فریشتە دەستی هێنا بە سەریا ئەوەی قێزی لێئەکرایەوە لێی ڕۆی وە ڕەنگێکی باش و جوانی پێ بەخشرا وە پیستێکی باش و جوانی پێ بەخشرا ئەوجا -فریشتەکە- ووتی : جا چ ماڵێک لات خۆشەویست ترە -حەزی لێئەکەی زیاتر- ووتی : وشتر -یان وتی مانگا اسحاق راوی فەرمودەکە گومانی هەیە کە بەڵەکەکە یان کەچەڵەکە یەکێکیان وتیان وشتر وە ئەوی تریان وتی مانگا- فەرموی : جا وشترێکی سک پڕی پێبەخشرا جا فریشتەکە پێی ووت : خوا بەرەکەت بخا بۆت تیایدا فەرموی : جا فریشتەکە هاتە لای کەچەڵەکە ئەوجا پێی ووت : چ شتێک لە هەموو شتێک زیاتر لات خۆشەویستەو حەزت لێیتی ووتی : قژێکی باش و جوان وە ئەوە بڕوا لێم -ئەو کەچەڵیە- کەخەڵکی بەهۆی ئەوەوە قێزم لێ ئەکەنەوە فەرموی : دەستی بەسەرا هێنا ئەوەی لەسەر لاچوو وە قژێکی جوان وباشی پێبەخشرا فریشتەکە ووتی : جا چ ماڵێک لات خۆشەویست ترە لە هەموو ماڵێک ووتی : مانگا جا مانگایەکی سک پڕی پێ بەخشرا وە فریشتەکە ووتی : خوا بەرەکەت بخا بۆت تیایدا فەرموی : جا فریشتەکە هاتە لای کۆرەکە ئەوجا پێی ووت : چ شتێک لات خۆشەویست ترە لە هەموو شتێک ووتی : ئەوەی کە خوا چاوم بۆ بگێڕێتەوە جا خەڵکی پێ ببینم فەرموی : جا فریشتەکە دەستی هێنا بەسەریا ئەوجا خوا چاوی بۆ گەڕاندەوە فریشتەکە ووتی : جا چ ماڵێک لات خۆشەویست ترە لە هەمووی ووتی مەڕ و بزن جا مەڕێکی سک پڕی پێ بەخشرا جا ئەم دوو بەڵەک وکەچەڵەکە سەرپەرشتی بوونی بێچوی وشترو مانگایان کردو ئەو کۆرەکەش سەرپەرشتی بوونی بێچوی مەڕەکەی کرد فەرموی : جاوای لێهات ئەویان دۆڵێک وشتری هەبوو وە ئەوی تریان دۆڵێک مانگای هەبوو وە ئەوی تریان دۆڵێک مەڕو بزنی هەبوو فەرموی : ئینجا لەدوای ئەوە ئەو فریشتەیە هاتە لای بەڵەکەکە لە سەر شێوەی وە هەیئەتی خۆی -پێشتر چۆن بوو ئاوا- جا ووتی : پیاوێکی هەژارم هۆیەکانی گەیشتنەوەم بڕاوە لە سەفەرەکەم -ماڵم نەماوە تا بگەڕێمەوە شوێنی خۆم- جا ئەوڕۆکە گەیشتنەوەم نیە تەنها بە خوا نەبێ پاشان بە تۆ داوات لێئەکەم بەوەی کە ڕەنگێکی باش وجوان و پێستێکی باش و جوانی پێبەخشی وە ماڵی پێ بەخشی وشترێکم بدەیتێ کە پێی سەفەرەکەم تەواو بکەم جا ووتی -کابرا بەڵەکەکە ووتی- : مافەکان لە سەرم زۆرن! جا فریشتەکە ووتی : ئەڵێی من ئەتناسم ئایا تۆ بەڵەک نەبوی خەڵکی قێزیان لێدەکردیتەوە هەژار نەبوی جا خوا ماڵی پێبەخشی -بەڵەکەکە- ووتی : بەڕاستی من ئەو ماڵەم بە میرات بۆ ماوەتەوە -لە باو باپیرەم- گەورە لە گەورەوە جا -فریشتەکە- ووتی ئەگەر تۆ درۆ ئەکەی خوا وەک ئەوەی پێشترت لێبکاتەوە فەرموی : وە -فریشتەکە- هاتە لای کەچەڵەکە لە سەر شێوەی خۆی جا فریشتەکە وەک ئەوەی پێووت کە بە بەڵەکەکەی ووت ئەویش وەک بەڵەکەکە وەڵامی دایەوە جا -فریشتەکە- ووتی : ئەگەر تۆ درۆ ئەکەی خوا وەک جارانی خۆت لێبکاتەوە -وەک پێشترت- فەرموی : وە -فریشتەکە- هاتە لای کۆرەکە لە سەر شێوەو هەیئەتی خۆی جا ووتی : پیاویکی هەژارم و لە سەفەرم -ماڵم لێبڕاوە- هۆیەکانی گەیشتنەوەم بچڕاوە لە سەفەرەکەم جا ئەوڕۆکە گەیشتنەوەم لە سەفەرەکەم نیە تەنها بە خوا نەبێ پاشان بە تۆ داوات لێئەکەم بەوەی چاوی بۆ گەڕاندیتەوە مەڕێکم بدەیتێ سەفەرەکەمی پێ تەواو بکەم جا -کۆرەکە- ووتی : من پیاوێکی کۆر بووم جا خوا چاوی بۆ گێڕامەوە ئەوجا بیبە ئەوەی ئەتەوێ بیبەی وە ئەوەی ئەتەوێ جێبێڵە جا والله زەحمەت ناخەمە سەرت مەنعت بکەم ئەوڕۆکە لە شتێک بیبەی بۆ خوا جا -فریشتەکە- ووتی : ماڵی خۆت بگرە ئەوە بەتەئکید تاقی کرانەوە جا ئەوە -خوا- لە تۆ ڕازی بوو وە لە دوو هاوڕێکەت توڕە بوو ) .
لە سوودەکانی ئەم چیڕۆکە
1-خوای بەرز لەوانەیە بە ماڵ و تەندروست ساغی تاقیمان بکاتەوە هەر وەک بە هەژاری و نەخۆشی تاقیمان ئەکاتەوە .
2- فریشتە ئەتوانێ خۆی بێنێتە سەر شێوەی مرۆڤ بە ئیزنی خوای بەرز بە فەرمانی خوا .
3- دوعای فریشتە لای خوا گیرا ئەبێ وەک بینیمان چۆن خوای بەرز بە دوعای ئەو فریشتە شیفای ئەو نەخۆشانەی دا دەبا هەوڵ بدەین بەر دوعای خێری فریشتەکان بکەوین ئەویش بە سەخی بونمان لە بەخشینی ماڵمان بۆ هەژاران پێغەمبەری خواش صلى الله علیه وعلى اله وسلم ئەفەرموێ : (ما من يوم يصبح العباد فيه إلا ملكان ينزلان فيقول أحدهما : اللهم أعط منفقا خلفا ويقول الآخر : اللهم أعط ممسكا تلفا) متفق عليه واتە : ( هەر ڕۆژەک نیە کە بەندەکان بەیانی تێدا ئەکەنەوە ئیللا دوو فریشتە دا ئەبەزن یەکێکیان ئەڵێ : خوایە ئەوەی ماڵ ئەبەخشێ بۆی بگەڕێنیتەوە و جێگای پڕبێتەوە وە ئەوی تریان ئەڵێ : خوایە ئەوەی ماڵی ئەگرێ نایبەخشێ لەناوی بەری -ماڵەکەی یان خۆی-) .
4- نابێ بێئومێد بین لە ڕەحمی خوا ئەگەر توشی ناڕەحەتی بوین چونکە خوای بەرز ئەتوانێ لە سەرمانی لادات لە بەر ئەوە با لە هەموو نەخۆشی و ناخۆشیەک ڕوو بکەینە خواو لێی بپاڕێینەوە خوای بەرزیش ئەفەرموێ : [وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ] البقرة 186 واتە : ( وە ئەگەر بەندەکانی من لێیان پرسی دەربارەی من ئەوە من بە تەئکید نزیکم وەڵامی دوعای ئەو کەسە ئەدەمەوە کە دوعا ئەکات لەمن ) .
5- نەدانی مافی هەژارو نەداران لە ماڵمان هۆیەکە بۆ لەناوچونی ماڵ و لە دەست دانی لە بەر ئەوە با هەژاران بە دڵ شکاوی ڕەد نەکەینەوە .
6- نابێ ئەگەر ماڵ و سامانمان زۆر بوو لە خۆ بایی بین وابزانین بە زیرەکی خۆمانەو خوای بەرزمان لە بیر بچێ بەوە بنازین کە لە باو باپیران بۆمان ماوەتەوەو وابزانین حەق و مافی کەسمان بەسەرەوە نیە لەو ماڵەمان ئەوانەی ڕزگاریان ئەبێ و بڕواداری ڕاست گۆن خوای بەرز وەسفیان ئەکا بەوەی مافی هەژار و نەداران ئەدەن لە ماڵیان : [وَالَّذِينَ فِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ (24) لِلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ (25)] المعارج .
7- سەدەقە کردن و ماڵ بەخشین بە هەژاران هۆیەکە بۆ ڕەزامەندی خوا وە ڕەزیلی و نەدانی مافی هەژاران هۆیەکە بۆ توڕە بونی خوای بەرز .
8- شتێکی گرنگ نابێ بڵێین خواو تۆ ئەبێ بڵێین خوا پاشان تۆ بۆ ئەوەی ویست و ئیرادەی کەس نەهێنینە ڕیزی ویست و ئیرادەی خوا وەک فریشتەکە ووتی : (إلا بالله ثم بک) تەنها بە خوا پاشان بە تۆ (ثم) ئەبێ بڵێین یانی پاشان بە داخەوە لە ناو موسڵمانان تێگەیشتن و زانستی تەوحید لاواز بووە لە بەر ئەوە زۆر کەس بە نەزانی ئەوە دووبارە ئەکاتەوە خواو تۆ بتانەوێ یان خواو ئەو دکتۆرە نەبونایە شیفام بۆ نەئەهات یان خواو حەرەس نەبونایە دزیمان لێئەکرا یان خواو میللەت نەبونایە وا ئەبوو ئەمانە دروست نیەو جۆرێکە لە هاوبەش دانان ئەبێ بڵێین خوا پاشان فلان وە پیاوێک بە پێغەمبەری خوای صلى الله علیه وعلى اله وسلم ووت : ( ما شاء الله وشئت ) ئەوەی خوا بیەوێ وەتۆ بتەوێ ! پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم ئینکاری لەوە کرد فەرموی : (أجعلتنی مع الله ندا ، لا ، بل ما شاء الله وحده ) سلسلة الاحاديث الصحيحة 139 واتە : ( منت لە گەڵ خوا کردە هاو وێنەی -شەریکی- خوا -هێنامتە ڕیزی خوا- بەڵکو ئەوەی خوا بیەوێ بەتەنها) .
ئەگەر دروست نەبێ بڵێن خواو پێغەمبەر صلى الله علیه وعلى اله وسلم ئەی چۆن ئەبێ بڵێین خواو شێخ فولان یان قەبری فولان و ئەمانە !؟.
بە ئومێدی ئەوەم لە خوای بەرزو بە توانا ئەم چیڕۆکە بکاتە هۆی تێگەیشتنی زیاترمان لە ئیسلام و بە زەیی هاتنەوەمان بە هەژاران و لە خۆ بایی نەبوون .
(5) ئەو سێ کەسەی ناو ئەشکەوتەکەو بەردەکەی دەرگای لێگرتن
پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم ئەفەرموێ : " بينما ثلاثة نفر يتماشون أخذهم المطر فمالوا إلى غار في الجبل فانحطت على فم غارهم صخرة من الجبل فأطبقت عليهم فقال بعضهم لبعض : انظروا أعمالا عملتموها لله صالحة فادعوا الله بها لعله يفرجها . فقال أحدهم : اللهم إنه كان لي والدان شيخان كبيران ولي صبية صغار كنت أرعى عليهم فإذا رحت عليهم فحلبت بدأت بوالدي أسقيهما قبل ولدي وإنه قد نأى بي الشجر فما أتيت حتى أمسيت فوجدتهما قد ناما فحلبت كما كنت أحلب فجئت بالحلاب فقمت عند رؤوسهما أكره أن أوقظهما وأكره أن أبدأ بالصبية قبلهما والصبية يتضاغون عند قدمي فلم يزل ذلك دأبي ودأبهم حتى طلع الفجر فإن كنت تعلم أني فعلت ذلك ابتغاء وجهك فافرج لنا فرجة نرى منها السماء ففرج الله لهم حتى يرون السماء قال الثاني : اللهم إنه كان لي بنت عم أحبها كأشد ما يحب الرجال النساء فطلبت إليها نفسها فأبت حتى آتيها بمائة دينار فلقيتها بها فلما قعدت بين رجليها . قالت : يا عبد الله اتق الله ولا تفتح الخاتم فقمت عنها . اللهم فإن كنت تعلم أني فعلت ذلك ابتغاء وجهك فافرج لنا منها ففرج لهم فرجة وقال الآخر : اللهم إني كنت استأجرت أجيرا بفرق أرز فلما قضى عمله قال : أعطني حقي . فعرضت عليه حقه فتركه ورغب عنه فلم أزل أزرعه حتى جمعت منه بقرا وراعيها فجاءني فقال : اتق الله ولا تظلمني وأعطني حقي . فقلت : اذهب إلى ذلك البقر وراعيها فقال : اتق الله ولا تهزأ بي . فقلت : إني لا أهزأ بك فخذ ذلك البقر وراعيها فأخذ فانطلق بها . فإن كنت تعلم أني فعلت ذلك ابتغاء وجهك فافرج ما بقي ففرج الله عنهم " . متفق عليه
واتە : ( کاتێ سێ کەس ئەڕۆیشتن باران بردنی -باران بەسەریاندا باری- لایاندا بۆ ئەشکەوتێک لە ناو شاخا بەردێک لە شاخەکە کەوتە خوارەوە کەوتە بەردەمی ئەشکەوتەکەیان جا دەرگای ئەشکەوتەکەی لێداخستن جا هەندێکیان بەهەندێکیان ووت -بەیەکتریان ووت- : سەیری کردەوەکان بکەن کردەوەیەک کردبێتتان بۆ خوا بەچاکی -بەنیەتەکی پاک- جا بەو کردەوەتان داوا لەخوا بکەن بەڵکو ئەو ناخۆشیەمان لەسەر لادات دەرگای ئەشکەوتەکە بکرێتەوە . جا یەکێکیان ووتی خوایە من دایک و باوکێکم هەبوو پیر بوون و گەورە بوون -بەساڵا چوبوون- وە مناڵی بچووکم هەبوون من بۆیان شوانیم ئەکرد جا کە ئاژەڵەکانم ئەگەڕاندەوە شوێنی خۆیان ئێواران ئاژەڵەکانم ئەدۆشی جا دەستم پێ ئەکرد بە دایک و باوکم شیرەکەم ئەدانێ بۆ ئەوەی بیخۆنەوە پێش ئەوەی بیدەمە مناڵەکانم وە لەوەڕی ئاژەڵەکانم دوری خستمەوە ڕۆژێک جا نەهاتمەوە تا شەوم بەسەردا هات جا بینیمن کە ئەوان خەوتون جا ئاژەڵەکانم دۆشی هەر وەک جاران کە ئەمدۆشین جا شیرەکەم هێنا وەستام لە سەر سەریان پێم ناخۆش بوو خەبەریان کەمەوە وە پێشم ناخۆش بوو بە مناڵەکانم دەست پێکەم پێشی ئەوان وە مناڵەکانم هاوار هاواریان بوو لە برسا لە دەوری پێم وە من هەر ئاوا لەو حاڵەتە مامەوە ئەوانیش وا مانەوە تاکو فەجر -بەیانی- دەرچوو ئەی خوایە ئەگەر تۆ ئەزانی من ئەو کارەم کردووە لە پێناوی ڕووی تۆ ئەوە کەلێنێکمان بۆ بکەوە لە دەرگاکە کە ئاسمانی لێوە ببینین جا خوا کەلێنێکی بۆ کردنەوە لە دەرگای ئەشکەوتەکە تا ئاسمانیان لێوە بینی ئەوی دووەم ووتی : خوایە بەڕاستی من کچی مامێکم هەبوو خۆشم ئەویست خۆشویستنەکی وا کەوەک نمونەی توند ترین و گەورە ترینی خۆشەویستی پیاو بۆ ئافرەت جا داوام لێکرد نەفسی خۆی بداتە دەست -بۆ تاوان- جا ڕازی نەبوو ڕەدی کردەوە تاکو سەد دیناری نەدەمێ جا سەد دینارم بۆ ئامادە کرد ئەوجا خۆی تەسمیل کرد جاکە دانیشتم لە بەینی پێیەکانی ووتی : ئەی بەندەی خوا تەقوای خوا بکە وە بە بێ حەقی خۆی خاتەم -بەکارەت یان بێمارە بڕین ئەوە مەکە- نەکەیتەوە تەنها بە حەقی خۆی نەبێ -بە مارە بڕینی حەڵاڵ- جا هەڵسام وازم لێهێنا خوایە ئەگەر تۆ ئەزانی من ئەم کارەم لە پێناوی ڕووی تۆ کردووە ئەوە کەلێنیکمان بۆ بکەرەوە لە دەرگاکە ئەوجا کەلێنێکیان بۆ کرایەوە لە دەرگای ئەشکەوتەکە وە ئەوی تر ووتی : خوایە من کرێکارێکم بە کرێ گرتبوو بە ڕوبە برنجێک جا کە کارەکەی تەواو کرد ووتی : مافەکەم بدەرێ جا مافەکەم خستە پێشی ئەو وازی لێهێناو نەی ویست جا من بەردەوام ئەو برنجەم ئەڕواند و ئەمچاند تاکو بەو ماڵە چەند مانگاو شوانەکەیم کۆ کردەوە جا کرێکارەکە هاتە لام ووتی : تەقوای خوا بکە ستەمم لێمەکە وە مافەکەی خۆم بدەرێ جا منیش ووتم : بڕۆ بۆ لای ئەو مانگایانە بە شوانەکەیانەوە -مافی تۆیە بیبە- جا ووتی : تەقوای خوا بکە وە گاڵتەم پێمەکە جا ووتم : من گاڵتەت پێناکەم ئەو مانگایانە بەرە وە شوانەکەشیان جا بردی و ڕۆیشت خوایە ئەگەر تۆ ئەزانی من ئەو کارەم لە پێناوی ڕووی تۆ کردووە ئەوەنەی ماوە دەرگاکەمان بۆ بکەرەوە جا خوا بە هانایانەوە هات و دەرگاکەی بۆ کردنەوەو ڕزگار بوون ) .
لە سوودەکانی ئەم چیڕۆکە
1- کردەوەی چاک بکەیت لە کاتی ساناییت سودی لێ ئەبینی لە کاتی تەنگانە .
2- واجبە لەسەر موسڵمان کە تەنها پەنا بەخوا بگرێ و هاواری تەنها بۆ خۆا بەرێ لە کاتی تەنگانە خوای بەرزیش ئەفەرموێ : [وَلَا تَدْعُ مِنْ دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَنْفَعُكَ وَلَا يَضُرُّكَ فَإِنْ فَعَلْتَ فَإِنَّكَ إِذًا مِنَ الظَّالِمِينَ] يونس 106 واتە : ( وە داوا مەکە بێجگە لەخوا لەوانەی سودت پێناگەیەنن و وە زیانت پێناگەینن ئەگەر وات کرد لە غەیری خوا داوا بکەی ئەوە تۆ لە ستەم کارانی ) .
3- دروستە بە کردەوە چاکەکانمان لە خوا بپاڕێینەوە تەوەسول بکەین بەڵام دروست نیە بڵێین لە بەر خاتری فلان و حەقی فلان و زاتی فلان چونکە ئەوە بیدعەیەو هەموو بیدعەیەکیش گومڕاییە .
4- خۆشویستنی خواو تاعەتی لە پێش خۆشویستنی هەواو ئارەزووەکانە.
5- چاکە کردن لە گەڵ دایک و باوک لە پێش چاکە کردن لە گەڵ مناڵ و خێزانە .
6- چۆن پاراستنی مافی کرێکار هۆیەکە بۆ دەرباز بونت لە کاتی تەنگانە .
7- واز هێنان لە تاوان لە پێناوی خوا بە تایبەتی کە لە تواناتا بێت پاداشتی زۆرەو هۆی ڕزگار بونە لە ناخۆشی .
8- لە هەموی گرنگ تر ئەبێ هەر کارێک بکەین تەنها بۆ خوا بێت ئیخلاسمان هەبێ مەبەستمان دونیاو بەرژەوەندی و خۆ نیشاندان نەبێ بۆ ئەوەی لای خوا قبوڵ بکرێ لێمان و لە کاتی تەنگانەمان ڕزگارمان بکات .
9- هەر چەندەی لە ناخۆشی بوین و دەرگامان بەسەرەوە داخرابێ ! بزانین خوای بەرز بە توانایە ڕزگارمان بکات لە بەر ئەوە بێئومێد نەبین لە رەحمی خواو بەردەوام لێی بپاڕێینەوە .
وە زۆر سودی تر هەن لە باسەکە داوا لەخوای بەرز ئەکەم کە لەو ناخۆشیانەی موسڵمانان تێی کەوتون ڕزگارمان بکات و بمان پارێزێ لە هەموو فیتنەیەکی دونیاو قیامەت .
(6)گۆزە زێڕێک و چاو تێری و قەناعەتی بڕوادار!
پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم ئەفەرموێ : (اشترى رجل من رجل عقارا له فوجد الرجل الذي اشترى العقار في عقاره جرة فيها ذهب فقال الذي اشترى العقار : خذ ذهبك مني إنما اشتريت منك الأرض و لم أبتع الذهب و قال الذي له الأرض : إنما بعتك الأرض و ما فيها فتحاكما إلى رجل فقال الذي تحاكما إليه : ألكما ولد ؟ قال أحدهما : لي غلام و قال الآخر : لي جارية قال : أنكحوا الغلام الجارية و أنفقوا على أنفسكما منه و تصدقوا) متفق عليه واتە : ( پیاوێک عەرزێکی لە پیاوێک کڕی ئەو پیاوەی عەرزەکەی کڕی لە عەرزەکەی گۆزەیەکی دۆزیەوە زێڕی تێدا بوو جا ئەوەی کە عەرزەکەی کڕیبوو ووتی -بە خاوەنەکەی پێشتری ووت-: بگرە زێڕەکەت لێم وەرگرەو بیبە من تەنها عەرزەکەم لە تۆ کڕیە وە زێڕەکەم نەکڕیە! وە خاوەنی عەرزەکە ووتی : من عەرزەکەو ئەوەی تیایبێ فرۆشتووە بە تۆ -لەسەر ئەو خیلافە- چوونە لای پیاوێک حوکم بکات لە بەینیان جا ئەو پیاوەی کە چوونە لای تا حوکم بکات لە بەینیان ووتی : ئایا مناڵتان هەیە؟ یەکێکیان ووتی : من کوڕێکم هەیە ئەوی تریان ووتی : من کچێکم هەیە -ئەوەی حوکمی کرد لە بەینیان- ووتی: ئەم کچە مارەبڕ کەن لەو کوڕە وە لەو زێڕەش ببەخشەنەوە بەسەر خۆتاناو -سوودی لێ ببینن- وە سەدەقەش بکەن).
لە سوودەکانی ئەم چیڕۆکە!
1- بڕواداری ڕاستەقینە چاو نابڕێتە ماڵی خەڵک و بە ناحەقی ماڵی کەس ناخوات خوای بەرزیش ئەفەرموێ : [يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ إِلَّا أَنْ تَكُونَ تِجَارَةً عَنْ تَرَاضٍ مِنْكُمْ وَلَا تَقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِكُمْ رَحِيمًا] النساء 29واتە : (ئەی ئەو کەسانەی بڕواتان هێناوە ماڵی یەکتر مەخۆن لە بەینی خۆتان بە باتڵ -بەوەی داگیری بکەن یان بیدزن یان بەڕیبا یان بەهەر ڕێگەیەکی نا مەشروع بیگرنە دەست- ئیللا ئاوها نەبێت کە لە ڕێگەی بازرگانیەکەوە بێت لە بەینتان بە کڕین و فرۆشتنێک بە ڕەزامەندی بێت لە بەینی خۆتان وە نەفسی خۆتان مەکوژن بە هیلاکی مەبەن بە تەئکید خوا بە ڕەحمە بۆ ئێوە نایەوێ زەحمەت بخاتە سەرتان و خۆتان لەناوبەرن).
سەیر کەن لە چیڕۆکەکە ئەم دوو کەسە چۆن گۆزەیەک زێڕ ڕەد ئەکەنەوە کە دەزانن هی خۆیان نیە ئەگەر لە ناو عەرزی وانیش بووبێت!
2- دەوڵەمەندی دەوڵەمەندی نەفسەو بوونی قەناعەتە پێغەمبەری خواش صلى الله علیه وعلى اله وسلم ئەفەرموێ : (ليس الغنى عن كثرة العرض ولكن الغنى غنى النفس) متفق عليه واتە : ( دەوڵەمەندی بەوە نیە شت و مەک و ماڵت زۆربێت بەڵکو دەوڵەمەندی دەوڵەمەندی نەفسە).
سەیر کەن ئەم دووکەسە چۆن دەوڵەمند بوون لە نەفسیان کە هەموو ئەزانین زێڕیش خۆشەویستە جا یەک گۆزەش بێت!
3- رزق دابەش کراوە وە بێگومان بەشی خۆت بۆ دێت لە کاتی خۆی بێ ئەوەی زیادو کەم بێت! پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم ئەفەرموێ : (لو أن ابن آدم هرب من رزقه كما يهرب من الموت لأدركه رزقه كما يدركه الموت) سلسلة الاحاديث الصحيحة 952 واتە : (ئەگەر نەوەی ئادەم ڕابکات لە رزقەکەی وەک چۆن لە مردن ڕائەکات ئەوە رزقەکەی پێی ئەگەیشت وەک چۆن مردن پێی ئەگات).
بینیمان چۆن ڕزقێک بێ ئەوەی خەبەریان لێبێ خوا بۆی ڕەوانە کردن!
4- ئەوەی بەوە ڕازی بێ کە خوای بەرز پێی بەخشیە ئەبێتە دەوڵەمەند ترین کەس وەک پێغەمبەری خواش صلى الله علیه وعلى اله وسلم ئەفەرموێ : (من يأخذ عني هؤلاء الكلمات فيعمل بهن أو يعلم من يعمل بهن ؟ فقال أبو هريرة فقلت : أنا يا رسول الله ، فأخذ بيدي فعد خمسا فقال : اتق المحارم تكن أعبد الناس و ارض بما قسم الله لك تكن أغنى الناس و أحسن إلى جارك تكن مؤمنا و أحب للناس ما تحب لنفسك تكن مسلما و لا تكثر الضحك ، فإن كثرة الضحك تميت القلب) سلسلة الاحاديث الصحيحة 930 واتە : ( کێ ئەو کەلیمانەم لێوەر ئەگرێ و کاری پێئەکات یان فێری ئەو کەسەی بکات کە کاری پێئەکات؟ جا ابو هریرة رضي الله عنه فەرمووی من ووتم : من ئەی پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم ، جا -پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم- دەستی گرتم پێنجی ژمارد جافەرمووی : خۆت بپارێزە لە حەرامەکان لە هەموو خەڵک بەندایەتیت زیاتر ئەبێت -خواپەرست تر ئەبیت- وە ڕازی بە بەوەی خوا بۆی دابەش کردووی -کردویەتی بە قسمەتی تۆ- دەبیتە دەوڵەمەند ترین کەس وە چاکەی بکە لە گەڵ جیرانت دەبیتە بڕوادار-ی ڕاست- وە خۆشت بوێ و پێت خۆش بێ بۆ خەڵکی ئەوەی بۆ نەفسی خۆت پێخۆشە دەبیتە موسڵمان -ی ڕاست- وە زۆر پێمەکەنە، چونکە زۆر پێکەنین دڵ ئەمرێنێ).
5- ئەگەر خیلاف کەوتە بەینمان لە سەر هەر شتێک ئەبێت بگەڕێنەوە لای کەسێکی زانا بە قوڕئان و سوننەت تا حوکم بکات لە بەینمان بە قوڕئان و سوننەت خوای بەرزیش ئەفەرموێ : [يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا] النساء 59 واتە : (ئەی ئەو کەسانەی بڕواتان هێناوە گوێ ڕایەڵی فەرمانەکانی خوا بکەن وە گوێ ڕایەڵی فەرمانەکانی نێردراوی خوا پێغەمبەرەکەی بکەن وە هەروەها ئەوانەی کە خاوەن ئەمرن لەسەرتانەوە کە لەخۆتانن جا ئەگەر خیلافتان کەوتە نێوان لە شتێکدا ئەوە بیگەڕێننەوە بۆ لای خوا -لای کتابەکەی کە قورئانە- وە بۆ لای پێغەمبەرەکەی - فەرموودە ڕاستەکانی- ئەگەر ئێوە ڕاستە بڕواتان بە خواو بە ڕۆژی دوایی هەیە ئەوە بۆ ئێوە خێر ترەو باشترین ئاکام و سەرئەنجامی ئەبێت -چونکە حوکمی خوا حەقەو عەدلە ئەگەر بە موخالیفی هەوای لایەکیش بێ بەڵام بەگشتی سوودی بۆ ئێوە تێدایە بەجێبەجێ کردنی لە دونیاو قیامەت سەرفراز ئەبن-).
6- ئەبێت ملکەچ بین بۆ حوکمی خوا ئەگەر بە پێچەوانەی هەواو ئارەزووشمان بێت! خوای بەرز ئەفەرموێ : [فَلَا وَرَبِّكَ لَا يُؤْمِنُونَ حَتَّى يُحَكِّمُوكَ فِيمَا شَجَرَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ لَا يَجِدُوا فِي أَنْفُسِهِمْ حَرَجًا مِمَّا قَضَيْتَ وَيُسَلِّمُوا تَسْلِيمًا] النساء 65 واتە : (نا سوێند بە پەروەردگارت ئەوانە بڕوایان تەواو نابێ تاوەکو تۆ نەکەن بە دادوەر -حەکەم- لەوەی لە بەینیان ڕوو ئەدا پاشان لە نەفسی خۆیان بێزاری و دڵ گرانی نەبینن لەو بڕیارەی تۆ بۆیانت داوە وە بە تەواوەتی مەل کەچ نەبن بۆ فەرمانەکانی تۆ).
7- رزق زیاد نابێت بە گرتنی ڕێگای حەرام لە بەر ئەوە با خۆمان لە حەرام بپارێزین پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم ئەفەرموێ : (إنه ليس شيء يقربكم إلى الجنة إلا قد أمرتكم به و ليس شيء يقربكم إلى النار إلا قد نهيتكم عنه ، إن روح القدس نفث في روعي : إن نفسا لا تموت حتى تستكمل رزقها فاتقوا الله و أجملوا في الطلب ، و لا يحملنكم استبطاء الرزق أن تطلبوه بمعاصي الله ، فإن الله لا يدرك ما عنده إلا بطاعته) سلسلة الاحاديث الصحيحة 2866 واتە : (بە تەئکید هیچ شتێک نیە نزیکتان بکاتەوە لە بەهەشت ئیللا فەرمانم پێکردوون وە هیچ شتێک نیە نزیکتان بکاتەوە لە ئاگر ئیللا نەهیم لێکردوون لەوەی بیکەن ، بەڕاستی روح القدس -جبریل- فووی کرد بە دڵما : کە هیچ نەفسێک نامرێت تاوەکو ڕزقی تەواو نەکات جا خۆتان لە سزای خوا بپارێزن -بەوەی دوور بکەونەوە لە حەرام و فەرمانەکانی جێبەجێ بکەن- وە بەجوانی داوای- رزق- بکەن -بە ڕێگەی حەڵاڵ- ، با دواکەوتنی رزق واتان لێنەکات کە بە تاوان و ڕێگەی حەرام و سەرپێچی فەرمانی خوا داوای بکەن ، چونکە بە تەئکید ئەوەی لای خوایە پێی ناگەیت ئیللا بە تاعەتی -گوێڕایەڵی فەرمانی خوا- نەبێت -بە ڕێگەی حەڵاڵ نەبێت-).
وە پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم ئەفەرموێ : (لا يدخل الجنة جسد غذي بالحرام) سلسلة الاحاديث الصحيحة 2609 واتە : ( ناچێتە بەهەشتەوە لاشەیەک بە حەرام گۆش بووەو پەروەردە بووە).
8- با جوان بیر بکەینەوە لە پاشەڕۆژی مناڵەکانمان چ کچ بن چ کوڕ کەسی باشیان بۆ هەڵبژێرین و یارمەتیان بدەین.
9- زۆر گرنگە ئەو کەسەی حوکم بکات و قازی بێت عەدل بێت و هەواداری بۆ کەسێک یان تەرەفێک نەبێت بەڵکو حەق بڵێت خوای بەرز ئەفەرموێ : [إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُمْ بَيْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ إِنَّ اللَّهَ نِعِمَّا يَعِظُكُمْ بِهِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ سَمِيعًا بَصِيرًا (58)] النساء 58 واتە : ( بە تەئکید خوا فەرمانتان پێئەکات بەوەی ڕاسپاردەکان بۆ خاوەنەکانیان بگێڕنەوە -خیانەتی لە ئەمانەت نەکەن بیدەنەوە خاوەنەکانیان وە هەر کەسەو بخرێتە شوێنی شیاوی خۆی و مافی خۆی بدرێتێ- وە کە حوکمتان کرد لە بەینی خەڵک حوکم بکەن بە عەدل -ستەم نەکەن لە لایەک بۆ خاتری لایەکی تر بەڵکو حوکمی خوا چیە ئەوە بڕیار بدەن- بە تەئکید خوا بە جوانترین شێوە ئامۆژگاریتان ئەکات -دینەکەی بۆتان ڕوون ئەکاتەوەو حەق و باتڵتان بۆ لێک جودا دەکاتەوە- بە تەئکید خوا بیسەرو بینایە -بۆ هەموو کردەوەو حوکمێکتان کەوابوو بزانن لەسەری پرسیارتان لێئەکرێتەوە-).
زۆر سوودی تر هەن وە زۆر ئایەت و فەرموودەی تریش هەن لەسەر ئەو باسانە کە لەو دەرفەتە ئەوەندە ئەکرێت باسیان بکەین داوا لەخوای بەرز ئەکەم بمان خاتە سەر ڕەوشتی پێغەمبەران علیهم الصلاة والسلام وشوێنکەوتە ڕاستەکانیان.
چاوەڕێی بەشێکی تر بن ان شاء الله
(7) کەسێک تەنها خوا شک ئەبات بیکاتە شاهێدو کەفیل وە باسی ئەمانەتێک لە ناو دارێکی سەیر!
پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم ئەفەرموێ : ( إن رجلا من بني إسرائيل سأل رجلا أن يسلفه ألف دينار ، فقال له : ائتني بشهداء أشهدهم عليك ، فقال : كفى بالله شهيدا . قال : فائتني بكفيل . قال : كفى بالله كفيلا . قال : صدقت . قال : فدفع إليه ألف دينار إلى أجل مسمى فخرج في البحر و قضى حاجته و جاء الأجل الذي أجل له ، فطلب مركبا فلم يجده فأخذ خشبة فنقرها فأدخل فيها ألف دينار ، و كتب صحيفة إلى صاحبها ثم زجج موضعها ، ثم أتى بها البحر فقال : اللهم إنك قد علمت أني استسلفت من فلان ألف دينار فسألني شهودا و سألني كفيلا ، فقلت : كفى بالله كفيلا فرضي بك و قد جهدت أن أجد مركبا أبعث إليه بحقه فلم أجد و إني استودعتكها ، فرمى بها في البحر ! فخرج الرجل الذي كان أسلفه ينظر لعل مركبا يقدم بماله فإذا هو بالخشبة التي فيها المال ، فأخذها حطبا فلما كسرها وجد المال و الصحيفة فأخذها ، فلما قدم الرجل قال له : إني لم أجد مركبا يخرج ، فقال : إن الله قد أدى عنك الذي بعثت به في الخشبة ، فانصرف بالألف راشدا ). سلسلة الاحاديث الصحيحة 2845
واتە : (پیاوێک لە نەوەی ئیسرائیل داوای لە پیاوێک کرد کە هەزار دیناری بە قەرز بداتێ ، جا ئەو پیاوە پێی ووت : شاهێدم بۆ بێنە بیانکەمە شاهێد بەسەرتەوە ، جاووتی : بەسە خوا شاهێد بێت . ووتی: دە کەفیلێکم بۆ بێنە . ووتی : بەسە خوا کەفیل بێت . ووتی : ڕاستت کرد. فەرمووی : جا ئەو هەزار دینارەی پێدا بۆ کاتێکی دیاری کراو ڕێک کەوتن -تابیگەڕێنێتەوە- جا کابرا ڕۆی بۆ ناو بەحرو پێویستی خۆی بەو پارە جێبەجێ کرد وە ئەو کاتە هات کە بۆی دیاری کرابوو تا پارەکەی تێدا بگەڕێنێتەوە ، -ڕۆیشت بۆ سەر بەحر- داوای بەلەمێکی ئەکرد و ئەگەڕا تا سەرکەوێ -بۆ ئەوەی پارەکە بگەڕێنێتەوە- بەڵام نەیدۆزیەوەو دەستی نەکەوت جا دارێکی هێنا ناوی هەڵکۆڵی هەزار دینارەکەی خستە ناوی ، وە سەحیفەیەکی نوسی بۆ خاوەنی پارەکە پاشان شوێنەکەی داخستەوەو توندی کرد ، پاشان هێنایە سەر بەحر جا ووتی : خوایە تۆ ئەزانی من هەزار دینارم لە فلان قەرز کرد جا داوای شاهێدی لێکردم وە داوای کەفیلی لێکردم ، وەمن ووتم: بەسە خوا کەفیل بێ جا بەتۆ ڕازی بوو وە من ئێستا هەوڵی خۆم دا کە بەلەمێک بدۆزمەوە مافەکەی خۆی بۆ ڕەوانە بکەمەوە بەڵام نەمدۆزیەوەو دەستم نەکەوت وە ئەوە من بەتۆی ڕائەسپێرم ، جا خستیە ناو بەحر! جا ئەو پیاوەی کە قەرزی دابوو دەرچوو سەیری ئەکرد بەڵکوو بەلەمێک بێت و ماڵەکەی بۆ بگەڕێتەوە جا ئەو دارەی بینیەوە کا پارەکەی تێدا ، جا هەڵیگرتەوە بۆ سوتاندن کە شکاندی و لەتی کرد پارەکەی دۆزیەوە وە سەحیفەکەشی دۆزیەوە ئەوجا هەڵی گرت ، جا کە پیاوە قەرزدارەکە هات عوزری هێنایەوە ووتی من بەلەمێکم دەست نەکەوت دەربچێ -لە مەوعیدەکەم- جا پێی ووت : تەئکید خوا ئەوەی بۆ گەیاندی و لە جیاتی تۆ دایەوە کە بە دارەکە ڕەوانەت کردبوو ، جا گەڕایەوە بە هەزار دینارەکەی تر بە چاکی و لە سەر حەق وبەحەڵاڵی ).
لە سوودەکانی ئەم چیڕۆکە
1- قەرز دان و قەرز کردن شتێکی مەشروعەو پاداشتی زۆرە وە بڕوادار بە ڕیبا قەرز نادا بە خەڵک بەڵکو پاداشتی لە خوا ئەوێت پێغەبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم ئەفەرموێ : (دخل رجل الجنة فرأى على بابها مكتوبا : الصدقة بعشر أمثالها والقرض بثمانية عشر) سلسلة الاحاديث الصحيحة 3407 واتە : (پیاوێک چووە بەهەشتەوە جا بینی لە سەر دەرگای نوسراوە : سەدەقە بەدەی وەک خۆیەتی وە قەرز بە هەژدەی وەک خۆیەتی).
وە ئەفەرموێ : (ما من مسلم يقرض مسلما قرضا مرتين إلا كان كصدقتها مرة) صحيح الجامع 5769 صحيح الترغيب والترهيب 901واتە : (هیچ موسڵمانێک نیە قەرز بداتە موسڵمانێک دوو جار ئیللا وەک ئەوە بۆی حیساب ئەکریچ کە یەک جار ئەو پارەی کردبێتە سەدەقە).
2- دروستە بۆ پاراستنی ماف لە قەرزدا شاهێد و کەفیل وەربگری بەڵام ئەگەر بەکەفیلی خوا وە شاهێدی خوا ڕازی بیت بزانە مافت نافەوتێ! لە دونیا یان لە قیامەت وەری دەگریەوە! بینیمان چۆن ئەو پیاوە بڕوادارە مافەکەی بۆ گەڕایەوە!
3- ئەوەی بەڕاستی تەوەکەول بکاتە سەر خوا خوای بەرز یارمەتی ئەدا وە تەوەکول ئەبێ دەست گرتن بە هۆیەکانیشی لەگەڵ بێ بینیمان کە چۆن ئەو پیاوە داری هێناو ناوی هەڵکۆڵی و پاشان دایخستەوەو ئینجا تەوەکولی لە سەر خوای بەرز کرد! وە ئەو پیاوەی پرسیاری کرد ئەی پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم ئایا ووشترەکەم ببەستمەوە ئەو جا تەوەککول بکەم لەسەر خوا یان بەڕەڵای بکەم ئینجا تەوەککول لەسەر خوا بکەم ؟ پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم فەرمووی : ( اعقلها وتوکل) صحیح الترمذي واتە : (بیبەستە وە تەوەکول بکە).
4- وە موسڵمانی عاقڵ بەوە ناوەستێ کە ئەسبابی غەیبی گرتووەتە بەر نا بەڵکو ئەسبابی حسسیش ئەگرێتە بەر چۆن بینیمان ئەو کابرایە بەوەندە نەوەستا پارەی خستە ناو دارەکە نا پاشان کە بۆی ئاسان بوو خۆشی دووبارە پارەکەی هێنایەوە چونکە چۆن دڵنیا بێت کە پارەکەی گەیشتووە!؟
5- دەبێت هەوڵ بدەین بۆ ئەوەی قەرز لە کاتی خۆی بدەینەوەو مافی کەس نەخۆین و خاوەنی قسەی خۆمان بین بە تایبەت ئەگەر خوا بکەینە شاهێد و کەفیل بشزانین هەر مافێک لە سەرمان بێت تایبەت قەرز لە دونیا نەیدەینەوە لە قیامەت ئەیدەینەوە! ( وعن ميمون الكردي عن أبيه رضي الله عنه قال سمعت رسول الله صلى الله عليه وسلم يقول أيما رجل تزوج امرأة على ما قل من المهر أو كثر ليس في نفسه أن يؤدي إليها حقها خدعها فمات ولم يؤد إليها حقها لقي الله يوم القيامة وهو زان وأيما رجل استدان دينا لا يريد أن يؤدي إلى صاحبه حقه خدعه حتى أخذ ماله فمات ولم يؤد دينه لقي الله وهو سارق ) رواه الطبراني في الصغير والأوسط ورواته ثقات صحيح الترغيب والترهيب 1807 واتە : ( لە -میمون- ی کوردی ئەویش لە باوکیەوە -کە ناوی جابان بووە خوا لێی ڕازی بێ سەحابیەکی کوردە- ئەفەرموێ : بیستم لە پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم ئەیفەرموو : هەر پیاوێک ئافرەتێ بخوازێ و بیهێنێ لەسەر مارەییەک کەم بێ یان زۆر وە ئەوەی لە نەفسی نەبێ کە بیداتێ مافەکەی -مارەییەکە- فێڵی لێبکا جا بمرێ و مافەکەی پێ نەدابێ ئەگات بە خوا لە ڕۆژی قیامەت ئەو بە زیناکەر-لای خوا حیساب ئەکرێ بە زینا کەر- ، وە هەر پیاوێ قەرزێ بکا لە کەسێک مەبەستی نەبێ ئەو مافە بۆ خاوەنەکەی بگەڕێنێتەوە وە فێڵی لێبکا هەتا ماڵەکەی بەرێ جا بمرێ وە ئەو قەرزەی نەدابێتەوە ئەگات بە خوا وە ئەو دزە-خوا حیسابی دزی بۆ ئەکات- ).
وە پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم ئەفەرموێ : ( ومن مات وعلیه دین فلیس ثم دینار ولا درهم ولکنها الحسنات والسیئات ) صحیح الترغیب والترهیب 1809 واتە : ( وە ئەوەی بمرێ وە قەرزی لە سەر بێ ئەو کاتە -لە ڕۆژی قیامەت- دینارو درهەم نیە بەڵکو چاکەو خراپە -تاوان و چاکە - ) . واتە بە چاکەکانی کە هەیەتی ئەبێ قەرزەکەی بداتەوە یان ئەبێ تاوان لە جیاتی خاوەن قەرزەکە هەڵگرێ !
6- ئەگەر موسڵمان نیەتی پاک بێت و مەبەستی دانەوەی قەرزەکەی بێت خوای بەرز یارمەتی ئەدات پێغەمبەری خواش صلى الله علیه وعلى اله وسلم ئەفەرموێ : (من أخذ أموال الناس يريد أداءها أدى الله عنه ومن أخذ يريد إتلافها أتلفه الله عليه) رواه البخاري واتە : (ئەوەی ماڵی خەڵک بەرێ و بیەوێ بیگەڕێنێتەوە ئەوە خوای بەرز بۆی ئەداتەوە-یارمەتی ئەدات- وە هەر کەسێک ماڵی خەڵک بەرێ و بیەوێ لەناوی بەرێ و نەیگەڕێنێتەوە ئەوە خوا ماڵەکەی لەناو ئەبات-بەوەی بەرکەت لەسەری هەڵئەگرێ و توشی ئافاتی ئەکات لەدونیا وە لە قیامەت سزای ئەدات-).
7- موسڵمان ئەبێ بزانێ ماڵی دونیا بکاتە هۆیەک بۆ ڕەزامەندی خوا نەک ببێتە هۆی تۆڕەبوونی خوای بەرز! بزانە بەو ماڵەت کاری موسڵمان ئاسان بکەی لە زەحمەت و تەنگانەی دەری خەی خوای بەرز کارت بۆ ئاسان ئەکات لە دونیاو قیامەت زەحمەت و ناخۆشیت لە سەر لا ئەبات پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وعلى اله وسلم ئەفەرموێ : (ومن يسر على معسر يسر الله عليه في الدنيا والآخرة والله في عون العبد ما كان العبد في عون أخيه) رواه مسلم واتە : (ئەوەی کار ئاسان بکا لەسەر کەسێک کە لە نەبونی و زەحمەتیە -بەوەی قەرزی بداتێ یان لێی خۆش بێ یان لەسەری بوەستێ یان بەهەرجۆرێک یارمەتی بدات- ئەوە خوا کاری بۆ ئاسان ئەکات و زەحمەتی و ناخۆشی لەسەر لائەبات لە دونیاو دوا ڕۆژ وە خوا لە چاودێری بەندەی خۆیەتی -یارمەتی ئەدات- تا بەندە چاودێری براکەی خۆی بکات و یارمەتی بدات). ئەوەش بێگومان ئەوە دەگرێتەوە کە قەرزی بدەیتێ وە کەنەیبوو لە سەری بوەستی یان لێی خۆش بی یان بەهەر شێوەیەکی تر یارمەتی بدەی وە ناخۆشی لەسەر لابەیت.
8- نابێت زیاتر لە مافی خۆت داوا بکەی یان چاوت لە ماڵی خەڵک بێ سەیر بکەن چۆن ئەو پیاوە ووتی پارەکەم گەیشتووەتە دەست ئەو هەزارەی تری وەر نەگرت سەیر کەن هەزار دیناری زێر کە دەکاتە سەد هەزار دۆلاری ئیستا لایەنی کەم! لە ترسی خوا وەری نەگرت لەگەڵ ئەوەی کابرا بۆی هێنابوو وە زۆر ئاسانیش بوو خواردنی کەسیش نەیئەزانی! بەڵام بڕوادار ئەزانێ خوای بەرز هیچی لێ وون نابێت!
دیارە زۆر شتی تریش هەن باسیان بکەین بەڵام ئومێد ئەکەم سوودم گەیاندبێ بەو ئاماژە کورت و بە پەلانە خوا بمانخاتە سەر ڕێگای ڕاست و لە سەری ڕاگیرمان بکات.
چاوەڕوانی بەشێکی تر بن ان شاء الله
به‌روار: 29/12/2014
بینین: 3693
|