مێژووی ئیسلام
  معاویە و خەڵکی بێ ویژدان..
ماکوان کەریم


دوو خیلافەت زۆرترین  قسەیان لەسەر دەکرێت و  جنێو و درۆیان بەدەمەوە هەڵدەبسترێت..
یەکەم : ئەمەویەکان
دووەم: عوسمانیەکان
بۆ؟
لەبەر ئەوەی تەنها ئەم دوو خیلافەتە توانیویانە  قەڵەمڕەوی موسڵمانان زید بکەن و خەڵکی بکەن بە موسڵمان و ئیسلام بەگەیننە  ووڵاتان، هەموو خیلافەت و سوڵطان و ئەمیرەکانی تر پاراستنی موڵکی ئەم دوو خیلافەت بوون، هەر بەم هۆکارەیە رقێکی زۆر لە دڵی خەڵکانێکی قین لە دڵ دروست بووە بەرانبەریان.. لە ناو ئەم خیلافەتانە کە زۆر قسە لەسەر خەلیفەکانیان دەکرێت، چەند خەلیفەیەك ئەوانیش، پیاوی مەیدانی و ئازاو سەرکردەی دلێرو ئەژدەر بوون.. چاونەترسانە کاریان کردوە بۆ ئیسلام..
لە ناو ئەمەویەکاندا..
یەکەم: ئەبوسوفیان کوڕی حەرب..
دووەم: معاویە کوڕی ئەبوسوفیان
سێیەم: یەزید کوڕی معاویە
چوارەم: هیشامی کوڕی عەبدولمەلیك..
ئەم ناوانە زیاتر لە ناو شیعەکاندا و هەندێك ئەهلی  تصوف و کۆمەڵێك لە فیرقەکانی ناو ئیسلام.. چونکە بڵاوکەرەوەی ئاینی ئیسلام و ڕوخاندی دووە ئیمپراتۆری گەوەرەی دوونیان کە فارس و رۆم بوون.. ئەو دوو دەسەڵاتە بە درێژای مێژوو تانەو تەشریان لەم سەرکردانە داوە -رەحەمەتی خوایان لێبێت-
لەناو عوسمانیەکاندا لەسەر چەند خەلیفەیەك قسە دەکرێت کە هەموویان پیاوی ئازاو خاوەنی جورئەت و هێزو دەسەڵات و قەڵەمڕەوی  ئیسلامیان زۆر کردوە  هەمیشە ئەوروپا لە  مێژووی خۆیان خەڵکیاندا تانەوتەشەریان داوە لەم خەلیفە بەرێزانە لەوانە..
یەکەم : محمد ئەلب ئەرسلان
دووەم : محمد فاتیح..
سێیەم: سوڵطان بایزید دووەم
چوارەم : سوڵطان سەلیم قانونی
پێنجەم: سوڵطان عەبدولحەمیدی دووەم
ئەمانیش قسەو باسیان زۆر لەسەر دەکرێت لە ئەوروپاو ئاسیای ئەدنا ..
 لەناو ئەمەویەکاندا دووکەس زۆر  قسەیان پێدەترێت کە معاویەو یزیدی کوڕی..

معاویە کوڕی بەووسوفیان بۆچی قسەی پێدەڵێن؟
لەبەر ئەوەی .. کاتبی پێغەمبەری خوابووە(صلی اللە علیە وسلم).. زۆرێك  لە نامە و ئایەتەکانی قورئان کە نوسراوتەوە بەدەستی ئەم کوڕە  بەرێزە جەنابی معاویەی کوڕی ئەبوسوفیان نوسراوەتەوە.. قسە ووتن بە معاویە واتا شكو  گومان خستنە سەر پێغەمبەر(صلی اللە علیە وسلم)  و ئایەتی قورئانی و پاشان کاری دبلۆماسیەکانی،  نزیكکردنەوەی لە خۆی و.. پاشان چەندین فەرموودە هەیە کە باس لە باشەو دینداریو ئازایەتیو هیدایەتی ئەم هاوەڵە بەرێزەی پێغەمبەرمان دەکات .. کە بوخاری و موسلیم و پاشان شەش فەرمودەوانە راستەکە باسیان لێوەکردوە..
بۆ پێغەمبەر(صلی اللە علیە وسلم)  لە خۆی نزیك دەکاتەوە؟
 لەدوای کوژرانی ئەبووجەهل لە شاری مککە ئەبووسوفیان دەسەڵات و تەواوەتی ئەدرێتە دەست، حوکومڕانی قوریش لە مککەدا شێوەی کۆنفیدڕاڵی ئێستای وەرگرتبوو.. لە ئیدارەو بەڕێوەبردنی وڵات ئەم خێزانە توانایەکی بێووێنەیان هەبوو، چونکە  بەدرێژای مێژوو خاوەنی ئەزموون بوون لە ڕووی ئیداری و فەرمانڕەوای و  کاری ئابوری..هتد..
معاویە لە ساڵی ٧ کۆچی بە دزی باوکییەوە موسڵمان دەبێت؛ ناوێرێت  ئیسلامی خۆی ئاشکرا بکات، چونکە باوکی دەسەڵاتێکی گەورەی هەبوو لەلایەن  قوریشەوە.. پێدەچێت هەر  ئاراستەی پێغەمبەرمان بووبێت کە خۆی ئاشکرا نەکات، بەڵام کارەگەورەکەی معاویە لێرەوە دەست پێدەکات.. هەمیشە  هەواڵنێری  بووە  بۆ پێغەمبەری خوا (صلی اللە علیە وسلم)  لە معاویەوە-ڕەزامەندی خوای لێبێت- هەواڵی ناو قوریشی بۆ دەهاتەوە..ئەمە هۆکاری ئەوەیە کە پێغەمەبەری خوا لە خۆی نزیك کردوە، پاشان.. لە دوای موسڵمان بوونی خێزانەکشیان  باوکی پاشان هیندی ژنی ئەبوو سوفیان، دەستێکی زۆر باش بوون بۆ بڵاوکردنەوەی ئاینی ئیسلام ، پێشتر چۆن لە ناو موشریکەکاندا هێزێکی گەورەو بە توانا بوون دژی موسڵمانان، هاتنە ناو ئیسلامیانەوە ئەو هێزە گەورەیە بوون کە ئیسلامی بی عەزیز بوو ، لەوانە نەهێشتی هەڵسانی خەڵکی مککە  دژی سوپای پێغەمبەری خوا (صلی اللە علیە وسلم) لە فەتحی مەککەدا، لەجەنگی یەرموکدا هیند چۆن لە ئوحودا هانی سوپای موشریکی ئەدا کە دژی موسڵمانان بجەنگن ، بۆ پاكکردنەوەی ئەو کارەی لە یەرموك هانی سوپای موسڵمانی ئەداو لە پشتی جەنگەوە خۆی جەنگی دەکرد و سەندێکی باشی موسڵمانان .. بوو ، ئەبوو سوفیان  لە حونین پێغەمبەری خوای (صلی اللە علیە وسلم)   جێنەهێشت  تاکە کەس بوو کە روومەتی نابووبە قاچی پێغەمبەروە و رەشمەی ئەسپەکەی پێغەمبەری(صلی اللە علیە وسلم)   گرتبوو، تا چاوێکی لە دەست دا و پاشان لە جەنگی رۆمدا  چاوکەی تریشی لەدەستدا   ئەبووسوفیان باوکی معاویە بۆ ئەم ئیسلامە کوێر بوو.
 کچی ئەبوو سوفیان خێزانی پێغەمبەری خوابووە(صلی اللە علیە وسلم)   ئەبوو سوفیان خەزوری بووە – ڕەزامەندی خوای لێبێت-..
لە دوای وەفاتی پێغەمبەری خوا(صلی اللە علیە وسلم) ئەبووبەکر -ڕەزامەندی خوای لێبێت-  سەرکردەکان هەڵدەبژێرێت..  معاویە یەکێکە لەو سەرکردە هەڵبژێراوەکانی ئەو دەمە بۆ جەنگ دژی رۆم پاشان لە گەڵ یەزیدی برایدا دەینێرێت بۆ شام.. سەرکردایەتی ئەداتێ.
لە سەردەمی عومەری کوڕی خەتابدا هەمان ئیمارەت و سەرکردایەتی پێدەبخشڕێتەوە،  بەهۆکاری دەست پاکی و دیندارو ئازایتیەوە، هەمووشمان باش دەزانین عومەری کوڕی خەتاب کێبووە  چەندەش لە  معاویە رازی بووە- ڕەزامەندی خوا لە هەردووکیان بێت-..!
لەسەردەمی عوسماندا - ڕەزامەندی خوی لێبێت-  هەمان ئیماڕەت و دەسەڵاتی پێدەبەخشڕێتەوە..
ئەم شیکاریە لە ڕاپۆرتە مێژوویەدا تا ئێستا ئەوەمان بۆ دەردەخات کە ئەگەر خراپەیەك  لە ڕەوشت و دینداری و دەستپاکی و ئازایەتی ئەم هاوەڵە بەرێزەدا هەبوایە ئەوا ئەمان لە جێگای خۆیدا سڕیان دەکرد، کەسێکی وەك خالید کوڕی وەلید ڕەزامەندی خوای لێبێت کە بەدەیان جار نفوزی لە معاویە زیاتر بووە لە ناو هاوەڵاندا.. عومەری کوڕی خەتاب لە ئەمیری لایدەبات، تۆ بڵێ توانای ئەوایان نەبوبێت کە ئەم هاوەڵاش لابەرن ،بەدڵنیاوە توانیویان، بەڵام معاویە  وەكو ئاماژەم پێداوە  لە تواناو سەرڕاستی و خۆشەویستی بۆ ئیسلام توانای  بێووێنەیە لە سیاسیەتو  کاری سەربازیدا ..
 هەر ئەوەندە دەڵێم بەڕاستی هاوەڵی پێغەمبەری خوایە(صلی اللە علیە وسلم)، سەروەمان پێغەمبەر .. دەفەرموێت باشترین جیلو رەوەند رەوەندی هاوەڵانە ودوای ئەو شوێنکەتوانی هاوەڵان و ئینجا شوێنکەوتوانی ئەوان.. تۆ بڵێی پێغەمبەرمان  معاویەی نە ناسبێت، لە کاتێكدا بە وەحی ئاراستە کراوە کردویەتی بە کاتبی وەحی و کاتبی خۆشی بۆ کاروباری سیاسی و نامەی  پێنوسیوە، کە هەستیارترین کارە بۆ رەوشی سیاسی دەوڵەتی پێغەمبەرمان.. (صلی اللە علیە وسلم)  .

معاویە دوای  شەهید کردنی عوسمانی کوڕی عەفان..

معاویە یەکێکە لە سەربازەکانی  خیلافەتی ڕاشدین، لە رووی سەربازی و سیاسی و ئەخلاقی و پاشان دینداریشەوە داوا دەکات لە خەلیفەی دوای عوسمان کە عەلی کوڕی ئەبووتالیبە - ڕەزامەندی خوای لێبێت-  کە بکوژانی خەلیفە عوسمان  بە تۆڵەی خۆیان بگەیەنە..؟
پرسیار لێرەدا ئەوەیە .. ئایا ئەم داوایەی معاویە کاریکی خراپە؟
یاخود ئەم داوایەی معاویە کارێکی ناشرعیە؟
بێگومان نەخێر داوایەکی زۆر بەجێیە و داواکەشی حەقە.. بەڵام معاویە رەوشی مەدینەی ئاگا لێنیە، عەلی کوڕی ئەبوتالبیش لاری لە قسەکەی معاویە نیە ، بەڵام دەیەوێت ئەو تۆڵە سەندنەوەیە دوابخات ، کەواتە نێوانی معاویەو عەلی کوری ئەبوو تاڵیب - ڕەزامەندی خوایان لێبێت- تەنها  کاتە (تەوقیتە) ئەو داوا دەکات، کە تۆڵە بسەنێتەوە عەلی دەیەوێت دوای بخات، کە لەڕاستیدا حەق لای  عەلی کوری ئەبووتالیبە، لێرەدا دەبێت درۆیەکی چاو زەق بۆ  ئەوانەی کە دەڵێن: معاویە هەوڵی بۆ کورسی بووە ڕوون بکەمەوە..
لە هیچ جێگایەکی  مێژوو یاخود لە هیچ هاوەڵێکی بەڕێزی یپێغەمبەرە (صلی اللە علیە وسلم)  نەهاتوە لەیەك جێگادا کە معاویە داوای خیلافەتی کردبێت یان بۆ دەسەڵات هەوڵی دابێ، تەنها ئەوە قسەی شیعەیە و تحلیل و شیکاری د. عەدنان ئیبراهیمە بێ بەڵگە لە رووی رەد فیعلەوە  لەگەڵ زانایای نەجد ئەو تەحلیلە دەکات دەڵێت لە مێشکی معاویەدا  هەوڵی خیلافەتی داوە، ئەم قسەیەش لە رووی زانستیەوە هیچ قیمەتی نیەو هیچ بەڵگەیەکی لەسەر نیە، تەنها شیکاری د.عەدنان ئیبراهیمە، پاشان بەنیسبەت ئەوەی کە دەڵێت: معاویەو مەشروب خۆر بووە ئەو قسەیشی راست نیە ، بەڵکو تەدلیسی کردوە لە فەرمودەکەیدا وەك خۆی باسی نەکردوە کە کاتێك "بوریدە لەگەڵ باوکی دەچنە" لای معاویە نانیان بۆ دادەنێت، دەڵێت ئەم خواردنەوەیە  ماوەتەوە واتا بۆنی ترشاوی لێدێت، کە ماستاوە یاخود وەك دۆ، چونکە هەر خواردنەوەیەك بمنێتەوە هەڵبگرێت بەتایبەت ماستاو دۆ بۆ گروز یان بۆ دڕنی لێدێت لە کوردەواریی خۆشماندا وای پێ دەڵێن ، لەو زەمەنەدا ئاو .. یاخودشەربەتی خورما یاخود ترێ کە دەکرابە شراب و مەی هەڵدەگیراو دەترشێنرا تا کاری دەکردە سەر دڵ و دەروون و مێشکی  خەڵکی و مەست دەکردن بۆیە بوریدە ئەم قسەی وەك  پرسیارێك لە معاویە دەکات، ئەمەش وەڵامی معاویە کە دەفەرموێت بوریدە من لە سەردەمی جاهیلیشدا مەی و عارەقم نەخواردوە ئێستا کە پێغەمبەر حەرامی کردوە چۆن دەیخۆم، کەدەڵێت فەرمودەکە لە ئیمام ئەحمەدا هەیە ڕاستە هەیە بەم شێوەیە کە من باسم کردوە ، بەڵام لە موسلیمدا هیچ بنەمایەکی نیە قسەی گیرفانی د. عەدنان ئیبراهیمە، کە بو شێوە ئەو دەیکات، بە نیسبەت ئەوەی کەدەڵێت:  کەدەڵێت  جلی و بەرگی حەریزرو ئاوریشمی لەبەر کردوە، ئەمەش لە هیچ جێگایەکدا لەسەر معاویە نەوتراوە، بەڵکو لە معاویەوە دەگێڕنەوە کە خۆی فەرمودەکەی ڕیوایەتکردوە لە پێغەمبەرەوە(صلی اللە علیە وسلم)  کە زێرو ئاوریشم بەکارهێنانی ئەوانە هەموو حەرامن  لە سەرمینبەر خۆشی چەند جار ووتار داوە لەدیمەشقدا ئەم فەرمودەیەی دووبارە کردۆتەوە.. ئەوانەشی کە ئەم باسانەیان لەسەر معاویە کردوە هەمووی خەڵکی درۆزن و شیعە بوون بەدەم معاویەوە درۆیان هەڵەبستوە..
ئەوەی کە دەمەوێت بیڵێم ، مەزڵومی و بێ تاوانی ئیمامی عوسمان  وا دەکات کە خەڵکی شام بیعەت بدەن بە معاویە کە تا تۆڵەی ئیمام عوسمان نەکەنەوە.. ئەوا بیعەت نەدەن بە ئیمامی عەلی، - نەك - معاویە داوای ئەوە بکات خۆی ببێتە خەلیفە. ئەمەیە دەبێتە هۆکاری ئە جەنگەی کە پێدەترێت جەنگی نێوانی معاویەو عەلی: لە هەردوولا هاوەڵی بەرێزی تێدایە کە دژی یەك دەجەنگن، هەندێك لە هاوەڵانیش لەگەڵ هیچیان نین وەك عەبدوڵای کوڕی عومەرو ئەبوو دەردا..هتد.- ڕەزامەندی خوایان لێبێت-  تالە کۆتایدا فەرمودەیەکی پێغەمبەر(صلی اللە علیە وسلم)   تەحقیق دەبێت کە ئەوە کەسەی یاسری کوڕی عەمار شەهید دەکات ئەوە گەلو هۆزێکی دەستدرێژکارانە..!
کە معاویە  دەزانن عەلی لەسەر حەقە فەرمودەکەی پێغەمبەر(صلی اللە علیە وسلم)   دێتە دی دەست بەجێ دەزانیت ئیجتیهادەکەی هەڵە بووە.. کۆبونەوە دەکات لەگەڵ عەمری کوڕی عاص و هاوەڵە بەرێزەکانی تریدا کەئەو جەنگە رابگیرێت، بۆ ئەوەی چیدی تاوانبار نەبن، لێرەدا عەمری کوڕی عاص بۆڕاگرتنی ئەو جەنگە قورئان بەرز دەکاتەوە ئەو  کاتە ناودەنرێت بە  تەحکیم واتا ئیتر دەبیت قورئان حوکوم بکات، بۆ ڕاگرتنی جەنگەکەیە..


ئایا معاویە لە گەل و هۆزی باغیە..
پرسیار لێرەدا ئەوەیە  بۆ جەنگ راگیرا دوای شەهید کردنی یاسری کوڕی عەمار، لێرەدا ووتەیەکی عەبدوڵای کوڕی عومەر دەفەرموێت: ئێمە حەق و راستیمان لا دیار نەبوو بۆیە بەشدار نەبوین لەو جەنگەدا وەك ئێستا بمزانیبایە کە عەلی کوڕی ئەبی تالیب  لەسەر حەقە جەنگم لەگەڵ دەکرد دژی معاویە، لە کاتێکدا کە ئەو بێدەنگ بووە حەقەکەی لا دیار نەبوو.. ئەمەش ئەو بەر چاو ڕوونەیە دەدات بەو کەسانەی کە دەم دەکوتنە ئەم باسانە دەبێت ئەوە ڕچاوبکەن کە  حەق و راستیەکانیان لا روون نەبووە.. کە دەکەونە سەر بەڵگەو حەق روون دەبێتەوە دەستبەجێ جەنگ رادەوستێت، چاوەڕوانی لێژنەی ئەو تەحکیمەن کە ئیتر داوای ئەوە معاویە ئامادەیە دوای لیژنەی تەحکیمە ، ئیتر ئامادەیە بەیعەت بدات بە عەلی، بەدرێژای  مێژووی ئەو  سەردەمەی کە  جەنگ وەستا تەحکیم  روویدا معاویە باسی خیلافەوت دەسەڵات و کورسی نەکردوە لە هیچ سەرچاوەیەکی موعتەبەردا نیە، بەڵکو خۆی لە ژێر ئاڵای خیلافەتدا دەبینیەوە، بەڵام بیعەتی نەدابوو بەعەلی، لەبەر چاوەڕوانی تەحکیم ..  

خوێنەری  بەرێز..
هاوەڵان هەڵە دەکەن .. بەڵام درۆ ناکەن.. ئەمە زۆر گرنگە وەك ئەهلی سوننەتو جەماعە بیزانین، چونکە شیعە پێیانوایە هاوەڵان درۆزنن، خۆشەوسیتی هاوەڵانیش لە ئیمانەوەیە.
ئینجا ووشەی دەستدرێژکەر و باغی چۆن وەربگرین  ئایا بە مانای چی دێت "باغی" واتای  کوفرە یان فسقە یان نیفاقە؟نەخێر- بەڵکو ئەمانە نیە ..واتا دەست درێژی کردنە.. بەنەزانی، کە حەقی بۆ رووندەبێتەوە ئیتر لە ئاست حەقدا بێدەنگ دەبێت، بە گشتی هاوەڵان هەڵەیان کردوە، بەڵام کە زانیویانە هەڵەیە دەست بەجێ لێڕاوەستاون نەیانکردۆتەوە، ئەمحاڵەتەیش کەروویداوە لە نێوانی موسڵمانادا ، من بە ڕەحمەتو خێری دەزانم بۆ موسڵمانان ، چونکە ئەبیتە ئەزمون بۆ موسڵمانان کە توشی بارو ڕەوشی وا بوون چۆن چارەسەری بکەن .. ئەویش  قورئان بۆمان باس دەکات  دوایی لە میدانی نێوان عەلی و معاویەدا بۆمان روونەدەبێتەوە..  خوای پەروەدگار دەفەرموێت
وَإِن طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا فَإِن بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى الْأُخْرَى فَقَاتِلُوا الَّتِي تَبْغِي حَتَّى تَفِيءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ فَإِن فَاءتْ فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ ﴿9﴾
ئه‌گه‌ر دوو ده‌سته‌، یان دوو تاقم له‌ موسوڵمانان بوو به‌شه‌ڕیان، هه‌وڵ بده‌ن ڕێکیان بخه‌ن و ئاشتیان بکه‌نه‌وه‌، خۆ ئه‌گه‌ر لایه‌کیان هه‌ر ده‌ستدرێژی ده‌کرده‌ سه‌ر لایه‌نه‌که‌ی تر، ئه‌وا ئێوه‌ به‌گژ ئه‌وه‌یاندا بچن که‌ سته‌م و ده‌ستدرێژی ده‌کات، تا ناچاریان ده‌که‌ن گوێ بۆ فه‌رمانی خوا ده‌گرن.. هه‌روه‌ها ئه‌گه‌ر لایه‌نه‌ سه‌رکه‌شه‌که‌ بۆ فه‌رمانی خوا گه‌ڕایه‌وه‌، ئێوه‌ ناوبژیوانیه‌کی دادگه‌رانه‌ له‌ نێوانیاندا بکه‌ن  و دادپه‌روه‌ری ئه‌نجام بده‌ن، چونکه‌ خوا ئه‌وانه‌ی خۆش ده‌وێت که‌ دادپه‌روه‌ری ئه‌نجامده‌ده‌ن.
إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ ﴿10﴾
له‌راستیدا ئیمانداران هه‌ر برای یه‌کن، که‌واته‌ هه‌رکاتێك له‌ نێوان دوو براتاندا (ناکۆکی په‌یدا بوو) ئێوه‌ نێوانیان چاك بکه‌ن و ئاشتیان بکه‌نه‌وه‌، هه‌میشه‌ له‌ خوا بترسن و پارێزکار بن، به‌ڵکو ڕه‌حمتان پێ بکرێت.
لێرەدا ئەوە روون دەبێتەوە تەنها باسی نێوان موسڵمانان و ئیماندارانە.. نە پەیوەندی بە کافرو بە منافیقەوە نیە..بەڵکو کێشەی نێوان موسڵمانە مرۆڤیش بە سروشتی خۆی هەڵە دەکات، بەڵام هاوەڵان  بەگشتی خەڵکێکی دادپەروەرن، کە زانیبێتیان هەڵەیان کردوە دەست بەجێ گەڕاونەتەوە بۆ لای خوای گەورە.

دروست بوونی خەواریج، شەهید کردنی عەلی کوڕی ئەبی تالیب..
لە دوای ئەوەی  کە خەواریج دروست دەبێت و دەبێتە هۆکاری شەهید کردنی عەلی کوڕی ئەبوتالیب – ڕەزامەندی خوای لێبێت- خەڵکی بەیعەت بە حەسەن کوڕی عەلی ئەدەن..
لێرەدا شیکاریەكی  مێژووی دەکەم:
ئایا ئەو کەسانەی تەعەن ئەدەن  لە معاویەی کوڕی ئەبوو سوفیان  کە یەزیدی کوڕی کردۆتە جێنشینی خۆی، ئایا هەر هەمان کار نیە کە عەلی و حەسەن دووبارەیان کردوە ڕەزامەندی خوا لە هەموویان بێت..!
حاشا کە من وەك تەعەن وتانەو تەشەر ئەو شیکاریە ناکەم ، بەڵام ئەوکەسانی کە باسی  دەسەڵاتی بنەماڵەو کورسی بۆ بنەماڵە دەکەن ئەوە لە عەلی  کوری ئەبی تالیبەوە و حەسەنەوە دەستی پێکردوە، نەوەك  معاویەو یەزید..
مانای وانیە ئەمە عەیبە بێت، یاخود خراپ بێت، خۆ ئەمەکارە ماقلیدو سیستەمی سیاسی ئیسلام و وەك دەستور و یاساو سەروەری شەریعەت و ئەمانەی هیچی تێکنەداوە خیلافەت نە گۆڕدراوە وەك  سیستەم، خۆ سیستەمەکە سیستەمی ئیسلامیە، هەر بە راوێژی ش بووە کە حەسەن هەڵبژێراوە یاخود یەزید هەڵبژێراوە هەردووکیان هەر بە راوێژو  شواربووە، ئەویشی دەڵێت وانیە دەبێت بەڵگەی خۆی بخاتە ڕوو، وەك من چۆن بەڵگەی خۆم دەخەمە روو بۆ هەموولایەك
حەسەن کوڕی عەلی کچەزای پێغەمبەری ئازیزە هەمیشە راوێژکاری باوکی بووە وە ئامۆژگاری باوکیشی دەکات  لەوەی کە ئەو جەنگە لەگەڵ معاویەدا نەکات زۆریشی پێناخۆش بووە حەسەن، باسی معاویە زۆر بە باشی دەکات،  چونکە حەسەن و یەزید  هەردوکیان رەفیق بوون   لە ژێر فەرمانی یەزیددا حەسەن و حوسێن دەچنە جەنگ بۆ میسر سەربازی بەردەستی یەزید بوون.
لەدوای شەش مانگ حەسەنی کوڕی عەلی ساڵی جەماعە دروست دەکات خۆی لە کورسی دەسەڵات دادەماڵێت بۆ معاویە.. پرسیار ئەوایە ..
ئایا حەسەن لەمعاویە ترسا.. ؟ یاخود دەیزانی معاویە لایەق ترە بە توانا ترە..، چونکە دەسەڵات و ئیدارەی معاویە لە رووی ئیداریەوە زۆر لە عەلی کوڕی ئەبوتالیب باشتر وبەهێز بووە، هیوادارم ئەم قسەیەم بە هەڵە وەرنەگیرێت، باس لە دەسەڵاتی ئیداری دەکەم ، بەڵام پلەی عەلی کوڕی ئەبوتالب لە رووی ئیمانیەوە بەرزترە لە معاویە، حەسەنی کوڕی عەلیش درکی بەوە کردوە کە معاویە لێزانترەو بە تواناترە لە رووی بەڕێوەبردنی خیلافەت و ئەو هەموو خاکەی لەبەر دەست موسڵماناندایە دەتوانێت بیپارێزێت..
لە دوای شەهید بوونی حەسەنی کوڕی عەلی.. موسڵمانان لەو سەردەمەدا کۆتایی فیتنە بوو.. ووردە ووردە دەسەڵاتی موسڵمانان بەرەو فراوانی دەچوو، هێزی گەورە موسڵمانان لە شامەوە سەرچاوەی گرتبوو.. معاویە درکی بەوە کردبوو کە ئەگەر کەسێکی تر بخاتە جێگای خۆی بێجگە کەسێك لە وە نزیك بێت خەڵکی شام گوێ بۆ ناگرن، بۆیە یەزیدی کوڕی تا ئەو سەردەمەش نەچۆتە شام، بەڵکو لەگەڵ هاوەڵاندا لە مککە پەروەردەبووە واتا مەبەستم ئەوەیە  بە هەمیشەی لە شامدا نەژیاوە، خۆشی و ژیان و چونە ناو قەسری نەدیوە تا بەدوای دەسەڵاتەوە بێت، هاوڕێی کوڕە سەحابە بووە  هەمیشە  لەگەڵ  عەبدوڵای کوڕی عومەرو تەنانەت هاوەڵی حوسێنی کوڕی عەلیش بوون بەیکەوە بوون ..
هاتنی معاویە بۆ حەج و شوارای هاوەڵان لە مککەو مەدینە بۆ یەزیدی کوڕی
ئەو ساڵەی کە دیت بۆ حەج معاویە شورا  بە هەموو هاوەڵان دەکات بۆ ئەوەی کە یەزید بخاتە جێگای خۆی، نەك بۆ ئەوەی یەزید خاوەنی پلەوپایە  وەك هەندیك دەڵێن: گوایە معاویە ووتویەتی من ئەم کورسیە دەدەم بە یەزید  بۆ ئەوەی نەوەی من بێت لەمن دەسەڵات بگرێت، ئەم قسەیە هیچ بنەمایەکی راستی نیە، بەڵکو کە دەگەڕێت بە مککەو مەدینەدا، شورا بە هەموو هاوەڵان دەکات کۆڕای هەموو هاوەڵان رازین بە خیلافەتی یەزید .. تەنها سێ هاوەڵ رازی نین.. ئەویش
یەکەم : عەبدوڕەحمان کوڕی ئەبوبەکر
دووەم: حووسێنی کوڕی عەلی
سێیەم: عەبدوڵای کوڕی زوبێر
 پێشتر عەبدوڵای کوری عومەرو  عەبدوڵای کوڕی عەباس ڕازی نەبوون ، کە زۆرینە بیعەتیان دایە یەزید  ئەوانیش رازی بوون، پاشان عەبدوڵای کوری عومەر بەناو کەس وکارو بازاڕدا دەگەڕا دەیفەرموو ئەوەی  بیعەت نەداتە یەزید لە من نیە، ئینجا یەزید ئەو کەسیە کە پێغەمبەری خوا لە فەرمودەیەکدا دەفەروموێت ئەوسوپایەی کە یەکەم جار  جەنگ لەگەڵ دەسەڵاتی قەیسەر دەکات واتا غەزوی قوستەنتەنیە دەکات ئەوە خوای گەورە لێیان خۆش بووە، چی دەڵێت کە یەزیدی کوڕی معاویە سەرکردەی ئەو سوپایە بووە.. تەنانەت کە ئەو سێکەسەش رای خۆیان لەسەر  بیعەتەکەی یەزید دەردەبڕن ، هیچ قسەیەك لەسەر رەوشت و دینداری ودەست پاکی و یەزید ناکەن تەنها (عەبدوڕەحمان کوڕی ئەبوبەکر، حووسێنی کوڕی عەلی، عەبدوڵای کوڕی زوبێر) ئەمە هەموو قسەکەیانە: دەرحەق بەو بیعەتە .. ئەویش ئەوەیە.. بەمعاویە دەڵێن: تۆ دەتەوێت دەسەڵاتی کیسراو رۆمی بگەرێنیتەوە، چونکە لای هاوەڵان دەسەڵاتی ئیسلامی لەسەر بنەمای خزم خزمێنەو کەسوکار نەبوو، بۆیە ئەوانیش بەلایانەوە سەیر دەبێت کە یەزید بکاتە خەلیفە، بەڵام بۆ خەڵکی شام و رۆم و عەجەم ئاسای بوو ، چونکە پێشتر ئەوان دەسەڵاتی کوڕوباوکیان بینی بوو ، بەڵام خەڵکی  مککەو مەدینە ئەمیان لا نوێ بوو، ئەوەی دەڵێت: کە معاویە بە زۆر بیعەتی سەندوە لە هەوەڵان ئەوە  تانەو تەشەرە لە هاوڵان واتا هاوەڵان ترسنۆك بوون ، یان سەریان شۆرکردلە ئاستی معاویەدا..! هاوەڵان فارس و رۆمیان خستە ژێردەسەڵاتی خۆیان، تۆ بڵێی ئەگەر  معاویە زۆرملی بکردایە دەسەڵاتەکەیان لێوەرنگرتایتەوە..؟، بەراستی ئەوانە هەموو تانەو تەشەرن لە هاوەڵانی پێغەمبەر(صلی اللە علیە وسلم).. جا هەیە بە مەبەست ئەم قسەیە دەکات، هەیە بی مەبەستە  تەنها حەقەکەی لا روون نیە وەك خۆی نایخوێنیتەوە.. رووداوەکان. هەیە لای شیعەو کۆماری شیعەنشینی ئێرانی خۆی خۆشەویست دەکات.


...................................................................................................................

سەرچاوە..

١ الدولة الامویة.. جلد١  د. عەلی محمد الصلابی

٢ التاریخ الامویة.. د.راغب السرجانی

٣  نزار اباظة ...( الفئة الباغية هي فئة تمتلك من العدة والسلاح والقوة ما يمكنها من قتال ولي الأمر الذي لم تبايعه مثل فئة معاوية وهذا هو الفرق بينها وبين الخوارج فالخوارج هم فئة بايعت ولي الأمر ثم خرجت عليه بالسلاح ويشترط في كلا الفئتين أن تكونا مكافئتين لقوة الحاكم وبالتالي لا يعتبر الناس الذين تظاهروا واعتصموا في مصر أو تونس أو اليمن من البغاة أو الخوارج لأنه ليس لديهم سلاح ولم يخرجوا بالسيف وليسوا قوة مكافأة
منقول عن الشيخ الزنداني على قناة سهيل ولكن للأسف لا يوجد الرابط على النت حتى الآن

طبعا الفئة الباغية لا يعني كونها خارجة عن الدين والإسلام مثل الخوارج لقوله تعالى
{
وَإِنْ طَائِفَتَانِ مِنْ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا فَإِنْ بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى الأُخْرَى فَقَاتِلُوا الَّتِي تَبْغِي حَتَّى تَفِيءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ فَإِنْ فَاءَتْ فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ } [سورة الحجرات: 9 ].  
إذا ففئة معاوية رضي الله عنه هي فئة باغية بغت على فئة علي رضي الله عنه ولكن لا يخرجها ذلك عن الإسلام فهي فئة مسلمة وما حدث بين الصحابة أمر مرده إلى الله سبحانه وتعالى ليحكم بينهم قال تعالى
"
تلك أمة قد خلت لها ما كسبت ولكم ما كسبتم ولا تسألون عما كانوا يعملون " )

(دخلت أنا وأبي على معاوية (زعموا أن معاوية يشرب الخمر ) ٤

حدثنا زيد بن الحباب حدثني حسين بن واقد حدثنا عبد الله بن بريدة قالدخلت أنا وأبي على معاوية فأجلسنا على الفرش ثم أتينا بالطعام فأكلنا ثم أتينابالشراب فشرب معاوية ثم ناول أبي ثم قال: ما شربته منذ حرمه رسول الله صلى اللهعليه وسلم . ثم قال معاوية: كنت أجمل شباب قريش وأجوده ثغرا وما شيء كنت أجد له لذةكما كنت أجده وأنا شاب غير اللبن أو إنسان حسن الحديث يحدثني .

رواه أحمد في (المسند5/347 ) ومن طريقه ابن عساكر (تاريخ دمشق27/127 ).
وهي رواية منكرة متناكما حكم عليها بذلك الإمام أحمد نفسه « وقال عبد الله بن أحمد بن حنبل عن أبيه قالوكيع يقولون سليمان أصحهما حديثا قال عبد الله قال أبي عبد الله بن بريدة الذي روىعنه حسين بن واقد ما أنكرها وأبو المنيب أيضا يقول كأنها من قبل هؤلاء » (تهذيبالكمال14/331 ).

وهذه الزيادة المشكلة في المتن والتي نجدها في مسند أحمد لانجدها في مصنف ابن أبي شيبة وهي مروية عنده بنفس الطريق .
ولهذا نجد الهيثمياستغرابه من هذه النكارة في المتن (مجمع الزوائد 5/42 ).

وأما من حيث إسنادهافإنه بالرغم من تحسين البعض لها كالشيخ مقبل الوادعي (الصحيح المسند ص185 ).
ولكنفي كلا السند المتن خطأ .
فإن في السند زيد بن الحباب وهو كما قال الشيخ الألباني « ضعيف. لم يوثقه غير ابن حبان» (معجم أسامي الرواة2/75 نقلا عن ضعيف الأدبالمفرد77 ).

الحديث يرويه الحسين بن واقد ورواه عنه اثنان ابنه علي وزيد بنالحباب فرواه ابو زرعة الدمشقي في تاريخه 2/677 ومن طريقه ابن عساكر 27/127 من طريقعلي بن الحسين عن أبيه حدثني عبد الله بن بريدة قال: دخلت مع أبي على معاوية .. انتهى

الحديث فيه خطأ ظاهر ويمكن عزو الخطأ فيه إلى زيد بن الحباب فإنهصدوق كثير الخطأ .

أما من حيث السند فسند رجاله ثقات في الظاهر إلا أنه بهذاالسياق معلول بل هو منكر إذ ليس بالإمكان أن يتفرد راو بحديث مرفوع من طبقة زيد بنالحباب ولو كان أوثق الناس فضلا عمن بعد ذلك. ولا سيما أن ابن الحسين بن واقد لميرو الحديث المرفوع ولا رواه عن زيد بن أبي شيبة وأغلب الظن أن زيدا قد وهم فيه . وقد ذكرت له أوهام وكذلك شيخه .
وزيد بن الحباب من طبقة تابعي التابعين. ولا يقبلتفرده عن معاوية لأنه مرفوع. ومن يقبل تفرده يشترط أن يكون تابعي التابعي من كبارالحفاظ إذا تفردوا مثل مالك وشعبة الثوري من واسعي الرواية وجبال الحفاظ .
أمابعد هذه الطبقة فلا يقبل تفرده أبدا بأي حديث مرفوع .

وقد اختل في زيدشرطان :
الأول: هو من الطبقة التي تلي تابعي التابعين .
الثاني: أنه ليس منجبال الحفاظ فضلا عن أنه من طبقة بعد أتباع التابعين. ناهيك عن أنه ثبت أنه مع ثقتهكثير الأخطاء .
ومن الواضح أن سياق القصة هكذا ناقص. وهو محذوف الله أعلمبه .

أما الرواية عند ابن أبي شيبة في المصنف فلا إشكال ولا خطأ فيها .
« حدثنا زيد بن الحباب عن الحسين بن واقد قال: حدثنا عبد الله بن بريدة قال دخلت أناوأبي على معاوية فأجلس أبي على السرير وأتى بالطعام فأطعمنا وأتى بشراب فشرب فقالمعاوية ما شيء كنت استلذه وأنا شاب فآخذه اللبن إلا اللبن فإني آخذه كما كنت آخذهقبل اليوم والحديث الحسن» (11/94-9 ).

دراية الأثر :
قوله (ما شربته منذ ..) هذا من كلام معاوية وليس من كلام عبد الله بن بريدة وهكذا جعله جميع الحفاظ في مسندمعاوية مثل ابن كثير في جامع المسانيد والإمام أحمد في المسند في مسندمعاوية .
وقوله (ما شربته) يعني المسكر. قلت: وهذا استطراد من معاوية لا علاقة لهبما قبله وما بعده. مما يدل على سقوط كلام متعلق بالشراب المحرم .

ويستفاد منالخبر بيان إكرام معاوية لإخوانه الصحابة ووفادتهم عليه رضي الله عنهم أجمعين كماقصدت دفع الإيهام الذي قد يثيره بعض أهل الهوى ممن تنقلب الفضائل في مخيلتهم إلىمثالب وأطلت قليلا في هذا لأني وجدت بعض محدثي الرافضة النوكى يحرف معنى الخبرويحمله ما لا يحتمل مما هو ومشايخه أولى به .
قال المعلق على المسند (38/26 طبعةالرسالة ) « ولعله قال ذلك لما رأى من الكراهة والإنكار في وجه بريدة. لظنه أنه شرابمحرم. والله أعلم .
قلت: هذا تجويز من قائله ولم يرد في شيء من مصادر الخبر نقلكراهية بريدة أو إنكاره فضلا عن رده وامتناعه عما ناوله معاوية. ولو كان بريدة رضيالله عنه يظن ذلك لما جلس هذا المجلس ولنقل ابنه استفهامه على أقل تقدير . وقد قال « من كان يؤمن بالله واليوم الآخر فلا يجلس على مائدة يدار عليهاeرسول الله الخمر ».

ثم إن مما يتبادر للذهن أن الشراب هو اللبن بدليل أن معاوية في سنههذه لا يفضل عليه غيره كما في آخر الخبر. والله أعلم
ولا يعقل أن لا تتضمنالرواية عدم كرهية بريدة أو إنكاره ذلك لو خمرا كما يزعمون. وإن آخر ما يمكن أنيفهم هو أن معاوية شرب الخمر. كيف وهو ينص في الخبر ذاته على أنه لم يشربها قط منذأن حرمها رسول الله صلى الله عليه وسلم .
ومعاوية هو راو حديث جلد الشارب ثلاثاثم قتله في الرابعة .
ومن شدته في مسألة المسكر أنه أمر بقتل السكران إذا قتل معأن بعضهم لا يوقعه .

والإشكال هو أن معاوية لما ناول بريدة الشراب، قال: ماشربته منذ حرمه النبي .
فظن بعضهم أن الضمير هنا يعود على الشراب الذي ناولهلبريدة وهذا غلط شديد جدا لأن الضمير هنا لا يعود على ذلك الشراب بل هو ضمير فيمكان شيء ظاهر يقول فيه النحويون: أضمر في مقام الإظهار أي أنه جاء بالضمير عوض أنيأتي بالاسم الظاهر، والعرب تستعمل هذا كثيرا، إذا أرادت أن تتكلم عن شيء تستشنعهوتستقذره وتستحيي من التلفظ به، تأتي بالضمير ولا تأتي بالظاهر وهذا من جمال لغةالعرب .

وضع معاوية الشراب في يد بريدة ثم قال: ما شربته، أي الخمر منذ حرمهالنبي وكان حقه أن يقول: ما شربت الخمر منذ حرمه النبي ولكنه جاء بالضمير عوضالظاهر استشناعا للنطق باسم الخمر .

وهذا دليل على فضله ومبالغته في التحرزمن الخمر فالذي يستشنع مجرد النطق باسم الخمر، كيف يشربه؟
وقد ابلغ في الغلط منتصور أن الضمير في قوله (ما شربته) يرجع إلى الشراب الذي بين أيديهم .

ويقالهنا: كيف ذكر الخمر؟ وما وجه الحديث عنه؟
فالجواب: أن هذا من باب الاستطرادوهذا جار على عادة العرب
فالاستطراد : هو ذكر الشيء في غير محله لمناسبة داعيةإلى ذلك .

مثاله : أن النبي سئل عن طهارة ماء البحر فأجاب عن ذلك، واستطردلذكر حكم الميتة التي لم يسأل عنها. وهذا من الاستطراد المحمود. ولذلك يقولون : الشيء بالشيء يذكر .
فمعاوية لما رأى شرابا على مائدته، ذكره ذلك بالشراب الذيكانوا عليه في الجاهلية لا يفارق موائدهم ألا وهو الخمر وكيف أنهم استبدلوه باللبنفالمناسبة قوية للغاية

وهذا هو الدليل من (مصنف ابن أبيشيبة6/188 ):
30560حدثنا زيد بن الحباب عن حسين بن واقد قال حدثنا عبد الله بنبريدة قال قال دخلت أنا وأبي على معاوية فأجلس أبي على السرير وأتى بالطعام فأطعمناوأتى بشراب فشرب فقال معاوية ما شيء وأنا شاب فآخذه اليوم إلا اللبن فأني آخذه كماكنت آخذه قبل اليوم والحديث الحسن
هذه الرواية لا تترك شكا لأحد. فإن معاويةيقول إنه لا يشرب في يومه ذاك إلا اللبن. فالشراب كان لبنا لا غير . فلو نظر الناظرفي الروايتين، تبين له صدق ما قلت

٥ البدایة و النهایة.. ابن کثیر

٦ http://www.youtube.com/watch?v=reORFvuRMrg

٧ http://www.youtube.com/watch?v=Xp5i_iDKLPk

٨ الکامل في التاریخ.. ابن الاثیر

٩ http://www.youtube.com/watch?v=ObRu8XTOvFY


به‌روار: 06/02/2014
بینین: 4260